iosif
16/10/2007, 11:10
Ηλίας Κικίλιας - κύριος ερευνητής, Ινστιτούτο Κοινωνικής Πολιτικής, ΕΚΚΕ
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 μέχρι σήμερα, ο πλούτος στην Ευρώπη -το πραγματικό ΑΕΠ- αυξήθηκε κατά 80%-90%, ενώ ο πληθυσμός μόλις κατά 15%. Στις ΗΠΑ κατά 150%, ενώ ο πληθυσμός κατά 32%. Στην Ελλάδα το ΑΕΠ από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 αυξήθηκε κατά 85%, ενώ ο πληθυσμός κατά 13%. Τι έγινε όλος αυτός ο πρόσθετος πλούτος; Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα των ΗΠΑ, από το 95% του πρόσθετου πλούτου συγκεντρώθηκε στο 10% του πληθυσμού. Στην Ευρώπη και στην Ελλάδα τα πράγματα δεν είναι τόσο ακραία, αλλά οι εισοδηματικές ανισότητες δεν είναι και εντυπωσιακά διαφορετικές. Παρ' όλα αυτά σήμερα -σύμφωνα με τους επίσημους στατιστικούς ορισμούς- οι άνεργοι στην Ευρώπη είναι σχεδόν 20 εκατομμύρια, οι φτωχοί ξεπερνούν τα 70 εκατομμύρια και οι άστεγοι, σύμφωνα με τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις, κινούνται μεταξύ 5-7 εκατομμυρίων. Στη χώρα μας οι φτωχοί υπερβαίνουν τους 2,2 εκατ. και οι «στατιστικά» άνεργοι φτάνουν τους 500 χιλιάδες, αριθμός ο οποίος διογκώνεται σημαντικά αν συνυπολογίσουμε τους αποθαρρημένους και κυρίως τους υποαπασχολούμενους.
Σ' αυτή τη διάσταση της οικονομικής μεγέθυνσης καλό είναι να προσθέσουμε και την εξής εικόνα: στη Γερμανία ενώ τα κέρδη των επιχειρήσεων αυξήθηκαν από το 1980 κατά 90%, περίπου όσο και ο πλούτος, οι πραγματικές αμοιβές αυξήθηκαν κατά 6%. Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ευκρινής από το γεγονός ότι τα δημόσια έσοδα από τη φορολογία των μισθών διπλασιάστηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, αλλά τα έσοδα από τη φορολογία των κερδών μειώθηκαν στο μισό ή και περισσότερο αν πάμε ακόμη πιο πίσω: από 35% των συνολικών εσόδων το 1960, σε 25% το 1980 και σε 13% στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Μετατόπιση πλούτου
Αυτό ακριβώς αποτελεί το «σχιζοφρενικό» πλαίσιο λειτουργίας του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους: Εν μέσω μιας τεράστιας μεγέθυνσης του πλούτου, οι πηγές άντλησης εσόδων συρρικνώνονται με ταχύτητα -και παράλληλα μετατοπίζονται ολοένα και περισσότερο προς τους εργαζόμενους, τους καταναλωτές και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δεν έχουν πρόσβαση στο παγκοσμιοποιημένο χρηματιστικό σύστημα- τη στιγμή που τα κοινωνικά προβλήματα και οι απαιτήσεις για κοινωνικές δαπάνες πολλαπλασιάζονται. Από την άλλη, η διαρκής αναγκαιότητα για τη δημιουργία ενός ολοένα και καλύτερου «επενδυτικού κλίματος» (φορολογία επιχειρήσεων, εργασιακές ρυθμίσεις, δημοσιονομικά ελλείμματα και χρέη, ασφαλιστικό σύστημα κ.λπ.) οδηγεί αναγκαστικά σε ολοένα και μεγαλύτερη επέκταση της ανοιχτής και συνηθέστερα της κεκαλυμμένης ανεργίας, των οικονομικών ανισοτήτων και των συναφών κοινωνικών προβλημάτων, καθώς και στο γεγονός ότι έστω και κάποια διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος γίνεται ολοένα και πιο ακριβή.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 μέχρι σήμερα, ο πλούτος στην Ευρώπη -το πραγματικό ΑΕΠ- αυξήθηκε κατά 80%-90%, ενώ ο πληθυσμός μόλις κατά 15%. Στις ΗΠΑ κατά 150%, ενώ ο πληθυσμός κατά 32%. Στην Ελλάδα το ΑΕΠ από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 αυξήθηκε κατά 85%, ενώ ο πληθυσμός κατά 13%. Τι έγινε όλος αυτός ο πρόσθετος πλούτος; Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα των ΗΠΑ, από το 95% του πρόσθετου πλούτου συγκεντρώθηκε στο 10% του πληθυσμού. Στην Ευρώπη και στην Ελλάδα τα πράγματα δεν είναι τόσο ακραία, αλλά οι εισοδηματικές ανισότητες δεν είναι και εντυπωσιακά διαφορετικές. Παρ' όλα αυτά σήμερα -σύμφωνα με τους επίσημους στατιστικούς ορισμούς- οι άνεργοι στην Ευρώπη είναι σχεδόν 20 εκατομμύρια, οι φτωχοί ξεπερνούν τα 70 εκατομμύρια και οι άστεγοι, σύμφωνα με τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις, κινούνται μεταξύ 5-7 εκατομμυρίων. Στη χώρα μας οι φτωχοί υπερβαίνουν τους 2,2 εκατ. και οι «στατιστικά» άνεργοι φτάνουν τους 500 χιλιάδες, αριθμός ο οποίος διογκώνεται σημαντικά αν συνυπολογίσουμε τους αποθαρρημένους και κυρίως τους υποαπασχολούμενους.
Σ' αυτή τη διάσταση της οικονομικής μεγέθυνσης καλό είναι να προσθέσουμε και την εξής εικόνα: στη Γερμανία ενώ τα κέρδη των επιχειρήσεων αυξήθηκαν από το 1980 κατά 90%, περίπου όσο και ο πλούτος, οι πραγματικές αμοιβές αυξήθηκαν κατά 6%. Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ευκρινής από το γεγονός ότι τα δημόσια έσοδα από τη φορολογία των μισθών διπλασιάστηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, αλλά τα έσοδα από τη φορολογία των κερδών μειώθηκαν στο μισό ή και περισσότερο αν πάμε ακόμη πιο πίσω: από 35% των συνολικών εσόδων το 1960, σε 25% το 1980 και σε 13% στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Μετατόπιση πλούτου
Αυτό ακριβώς αποτελεί το «σχιζοφρενικό» πλαίσιο λειτουργίας του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους: Εν μέσω μιας τεράστιας μεγέθυνσης του πλούτου, οι πηγές άντλησης εσόδων συρρικνώνονται με ταχύτητα -και παράλληλα μετατοπίζονται ολοένα και περισσότερο προς τους εργαζόμενους, τους καταναλωτές και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δεν έχουν πρόσβαση στο παγκοσμιοποιημένο χρηματιστικό σύστημα- τη στιγμή που τα κοινωνικά προβλήματα και οι απαιτήσεις για κοινωνικές δαπάνες πολλαπλασιάζονται. Από την άλλη, η διαρκής αναγκαιότητα για τη δημιουργία ενός ολοένα και καλύτερου «επενδυτικού κλίματος» (φορολογία επιχειρήσεων, εργασιακές ρυθμίσεις, δημοσιονομικά ελλείμματα και χρέη, ασφαλιστικό σύστημα κ.λπ.) οδηγεί αναγκαστικά σε ολοένα και μεγαλύτερη επέκταση της ανοιχτής και συνηθέστερα της κεκαλυμμένης ανεργίας, των οικονομικών ανισοτήτων και των συναφών κοινωνικών προβλημάτων, καθώς και στο γεγονός ότι έστω και κάποια διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος γίνεται ολοένα και πιο ακριβή.