DoctorS
17/01/2008, 15:45
Με αφορμή τα τελευταία τεκτενόμενα στο προσκήνιο της πολιτικής και της δημοσιογραφίας και με το παρακάτω άρθρο που διάβασα, νομίζω ότι το ερώτημα είναι ευλογο........Μέχρι που φτάνει το διακαίωμα του καθενός να δημοσιοποιεί καταστάσεις που δεν αφορούν πολλές φορές δημόσιο βίο ή αντίστοιχα να αποκρύπτει με την πρόφαση του μη κατοχυρωμένου δημοσιογραφικού απορρήτου πληροφορίες από τη δικαιοσύνη??? :confused:
Αλλο ο κανιβαλισμός, άλλο η δημοσιογραφία
Μ. Σπινθουράκης
Κατά τον Μπαλζάκ «αν οι εφημερίδες δεν υπήρχαν, δεν θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να τις εφεύρουμε». Κατά τον Βολταίρο «ελεύθερος είναι ο λαός που έχει το δικαίωμα να σκέπτεται εγγράφως».
Παρακολουθώντας τα εσχάτως τεκταινόμενα στον ελληνικό Τύπο, δύσκολα κάποιος θα διαφωνούσε με τον Μπαλζάκ. Η δυσωδία στον χώρο της ελληνικής δημοσιογραφίας έχει πλέον καταστεί αφόρητη και έννοιες όπως το «δημοσιογραφικό απόρρητο» και η «ελευθερία του Τύπου» έχουν απαξιωθεί εντελώς.
Για όσους έχουν ασχοληθεί λίγο με την ιστορία του ελληνικού Τύπου η σημερινή κατάστασή του θυμίζει εν πολλοίς αυτή που επικρατούσε στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα. Νόμος περί Τύπου δεν υπήρχε, τα Συντάγματα του 1844 και του 1864 ανέφεραν πως ο καθείς μπορεί να γράφει ό,τι θέλει και οι λίγοι εγγράμματοι Ελληνες της εποχής ενημερώνονταν κυρίως από φυλλάδια με εξωφρενικούς τίτλους, όπως ο Γάιδαρος, ο Τραμπούκος, ο Σατανάς, το Σκάνδαλον, το Κόσκινον κ.ά. Ολα αυτά ως το 1931, οπότε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, θέλοντας να ξεκαθαρίσει πού σταματά η ελευθερία του Τύπου και πού αρχίζει η ασυδοσία, καθιέρωσε τον πρώτο νόμο περί Τύπου στην Ελλάδα, στοιχεία του οποίου εξακολουθούν να ισχύουν και σήμερα.
Εβδομήντα επτά χρόνια αργότερα ίσως έφθασε πλέον η ώρα να επανεξετάσουμε ορισμένα θέματα που άπτονται της λειτουργίας του Τύπου στη χώρα μας.
Ας ξεκινήσουμε με το δημοσιογραφικό απόρρητο το οποίο αν και δεν είναι νομοθετικά κατοχυρωμένο στην Ελλάδα, το επικαλέστηκε προσφάτως ο κρατικός λειτουργός κ. Ι. Ανδριανός. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες το δημοσιογραφικό απόρρητο είναι απολύτως κατοχυρωμένο, σε ορισμένες δε (όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Σουηδία) είναι κατοχυρωμένο και από το Σύνταγμά τους. Η Ελλάδα υποχρεούται να το ενσωματώσει στο εθνικό της Δίκαιο τόσο με βάση αποφάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης όσο και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει αποφανθεί ότι το δημοσιογραφικό απόρρητο καλύπτει τους επαγγελματίες δημοσιογράφους (ήτοι αυτούς που τακτικά και εξ επαγγέλματος «συλλέγουν και δημοσιοποιούν» ειδήσεις), καθώς και όλους όσοι είναι σε θέση να γνωρίζουν τις πηγές ενός δημοσιογράφου (εκδότες, τυπογράφοι, παραγωγοί, κλητήρες, γραμματείς κ.ά.). Αφορά δηλαδή αυτούς που εμπλέκονται στη δημοσιοποίηση ειδήσεων και πληροφοριών. Κανέναν άλλον.
Υπάρχουν βεβαίως περιπτώσεις που το δημοσιογραφικό απόρρητο δεν ισχύει, όπως για παράδειγμα όταν απειλείται η ζωή ενός ανθρώπου ή όταν διακυβεύεται ένα υπέρτατο εθνικό συμφέρον. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο δημοσιογράφος, καθοδηγούμενος πρωτίστως από τη συνείδησή του, οφείλει να αποκαλύπτει τις πηγές του.
Η συνείδηση τού δημοσιογράφου είναι άλλωστε αυτή η οποία καθορίζει και τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία του Τύπου και την ασυδοσία. Στη Βρετανία ένας δημοσιογράφος μπορεί να γράψει οτιδήποτε, εκτός από ψέματα. Ο μόνος λόγος για τον οποίο μπορεί ένα μέσο ενημέρωσης να οδηγηθεί στη βρετανική Δικαιοσύνη είναι η δημοσίευση μιας αναληθούς ειδήσεως. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι όλοι οι βρετανοί δημοσιογράφοι δημοσιεύουν οτιδήποτε θεωρούν αληθές.
Κυρίως δε όταν γνωρίζουν ότι η δημοσιοποίηση κάποιας (αληθούς) ειδήσεως θα έχει ως αποτέλεσμα την καταστρατήγηση ενός βασικού ανθρώπινου δικαιώματος, όπως είναι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια ή η οικογενειακή γαλήνη. Στις περιπτώσεις αυτές οι δημοσιογράφοι οφείλουν να σταθμίζουν τα πράγματα και να πράττουν κατά συνείδηση. Οφείλουν δηλαδή να εκτιμούν αν υπερτερεί το δικαίωμα του κάθε πολίτη να μαθαίνει την αλήθεια, ή το δικαίωμα του κάθε πολίτη να διάγει αξιοπρεπώς τον βίο του.
Σε άλλες χώρες η νομοθεσία είναι πιο σύνθετη. Στη Γαλλία το περιοδικό «Παρί Ματς» καταδικάστηκε επειδή δημοσίευσε σειρά φωτογραφιών της ηθοποιού Ρόμι Σνάιντερ την ώρα που σπάραζε στην κηδεία του γιου της. Το δικαστήριο έκρινε ότι η «εμπορική εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου» δεν είναι σε καμία περίπτωση αποδεκτή.
Επί της ουσίας, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει σημαντική νομολογία η οποία δικαιολογεί τη δημοσίευση πληροφοριών και φωτογραφιών από τον ιδιωτικό βίο των λεγόμενων δημοσίων προσώπων όταν με τη δημοσίευση αυτή ικανοποιείται το δικαίωμα των πολιτών να γνωρίζουν την αλήθεια. Οταν δηλαδή υπάρχει προστιθέμενη ειδησεογραφικώς αξία.
Η δημοσίευση της φωτογραφίας του Τσε Γκεβάρα νεκρού ασφαλώς είχε ειδησεογραφικό ενδιαφέρον. Η δημοσίευση δύο φωτογραφιών του βέλγου τραγουδιστή Ζακ Μπρελ, ένα λεπτό πριν πεθάνει από καρκίνο και ένα λεπτό μετά τον θάνατό του, κανένα δημοσιογραφικό ενδιαφέρον δεν είχε και ορθώς η βελγική Δικαιοσύνη καταδίκασε το περιοδικό που ασέλγησε.
Με άλλα λόγια, άλλο ο κανιβαλισμός και άλλο η δημοσιογραφία.
Εκτύπωση - Email - Απόκομμα
Copyright © ΤΟ ΒΗΜΑ - Ημερομηνία δημοσίευσης 17/1/2008
Αλλο ο κανιβαλισμός, άλλο η δημοσιογραφία
Μ. Σπινθουράκης
Κατά τον Μπαλζάκ «αν οι εφημερίδες δεν υπήρχαν, δεν θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να τις εφεύρουμε». Κατά τον Βολταίρο «ελεύθερος είναι ο λαός που έχει το δικαίωμα να σκέπτεται εγγράφως».
Παρακολουθώντας τα εσχάτως τεκταινόμενα στον ελληνικό Τύπο, δύσκολα κάποιος θα διαφωνούσε με τον Μπαλζάκ. Η δυσωδία στον χώρο της ελληνικής δημοσιογραφίας έχει πλέον καταστεί αφόρητη και έννοιες όπως το «δημοσιογραφικό απόρρητο» και η «ελευθερία του Τύπου» έχουν απαξιωθεί εντελώς.
Για όσους έχουν ασχοληθεί λίγο με την ιστορία του ελληνικού Τύπου η σημερινή κατάστασή του θυμίζει εν πολλοίς αυτή που επικρατούσε στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα. Νόμος περί Τύπου δεν υπήρχε, τα Συντάγματα του 1844 και του 1864 ανέφεραν πως ο καθείς μπορεί να γράφει ό,τι θέλει και οι λίγοι εγγράμματοι Ελληνες της εποχής ενημερώνονταν κυρίως από φυλλάδια με εξωφρενικούς τίτλους, όπως ο Γάιδαρος, ο Τραμπούκος, ο Σατανάς, το Σκάνδαλον, το Κόσκινον κ.ά. Ολα αυτά ως το 1931, οπότε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, θέλοντας να ξεκαθαρίσει πού σταματά η ελευθερία του Τύπου και πού αρχίζει η ασυδοσία, καθιέρωσε τον πρώτο νόμο περί Τύπου στην Ελλάδα, στοιχεία του οποίου εξακολουθούν να ισχύουν και σήμερα.
Εβδομήντα επτά χρόνια αργότερα ίσως έφθασε πλέον η ώρα να επανεξετάσουμε ορισμένα θέματα που άπτονται της λειτουργίας του Τύπου στη χώρα μας.
Ας ξεκινήσουμε με το δημοσιογραφικό απόρρητο το οποίο αν και δεν είναι νομοθετικά κατοχυρωμένο στην Ελλάδα, το επικαλέστηκε προσφάτως ο κρατικός λειτουργός κ. Ι. Ανδριανός. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες το δημοσιογραφικό απόρρητο είναι απολύτως κατοχυρωμένο, σε ορισμένες δε (όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Σουηδία) είναι κατοχυρωμένο και από το Σύνταγμά τους. Η Ελλάδα υποχρεούται να το ενσωματώσει στο εθνικό της Δίκαιο τόσο με βάση αποφάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης όσο και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει αποφανθεί ότι το δημοσιογραφικό απόρρητο καλύπτει τους επαγγελματίες δημοσιογράφους (ήτοι αυτούς που τακτικά και εξ επαγγέλματος «συλλέγουν και δημοσιοποιούν» ειδήσεις), καθώς και όλους όσοι είναι σε θέση να γνωρίζουν τις πηγές ενός δημοσιογράφου (εκδότες, τυπογράφοι, παραγωγοί, κλητήρες, γραμματείς κ.ά.). Αφορά δηλαδή αυτούς που εμπλέκονται στη δημοσιοποίηση ειδήσεων και πληροφοριών. Κανέναν άλλον.
Υπάρχουν βεβαίως περιπτώσεις που το δημοσιογραφικό απόρρητο δεν ισχύει, όπως για παράδειγμα όταν απειλείται η ζωή ενός ανθρώπου ή όταν διακυβεύεται ένα υπέρτατο εθνικό συμφέρον. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο δημοσιογράφος, καθοδηγούμενος πρωτίστως από τη συνείδησή του, οφείλει να αποκαλύπτει τις πηγές του.
Η συνείδηση τού δημοσιογράφου είναι άλλωστε αυτή η οποία καθορίζει και τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία του Τύπου και την ασυδοσία. Στη Βρετανία ένας δημοσιογράφος μπορεί να γράψει οτιδήποτε, εκτός από ψέματα. Ο μόνος λόγος για τον οποίο μπορεί ένα μέσο ενημέρωσης να οδηγηθεί στη βρετανική Δικαιοσύνη είναι η δημοσίευση μιας αναληθούς ειδήσεως. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι όλοι οι βρετανοί δημοσιογράφοι δημοσιεύουν οτιδήποτε θεωρούν αληθές.
Κυρίως δε όταν γνωρίζουν ότι η δημοσιοποίηση κάποιας (αληθούς) ειδήσεως θα έχει ως αποτέλεσμα την καταστρατήγηση ενός βασικού ανθρώπινου δικαιώματος, όπως είναι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια ή η οικογενειακή γαλήνη. Στις περιπτώσεις αυτές οι δημοσιογράφοι οφείλουν να σταθμίζουν τα πράγματα και να πράττουν κατά συνείδηση. Οφείλουν δηλαδή να εκτιμούν αν υπερτερεί το δικαίωμα του κάθε πολίτη να μαθαίνει την αλήθεια, ή το δικαίωμα του κάθε πολίτη να διάγει αξιοπρεπώς τον βίο του.
Σε άλλες χώρες η νομοθεσία είναι πιο σύνθετη. Στη Γαλλία το περιοδικό «Παρί Ματς» καταδικάστηκε επειδή δημοσίευσε σειρά φωτογραφιών της ηθοποιού Ρόμι Σνάιντερ την ώρα που σπάραζε στην κηδεία του γιου της. Το δικαστήριο έκρινε ότι η «εμπορική εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου» δεν είναι σε καμία περίπτωση αποδεκτή.
Επί της ουσίας, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει σημαντική νομολογία η οποία δικαιολογεί τη δημοσίευση πληροφοριών και φωτογραφιών από τον ιδιωτικό βίο των λεγόμενων δημοσίων προσώπων όταν με τη δημοσίευση αυτή ικανοποιείται το δικαίωμα των πολιτών να γνωρίζουν την αλήθεια. Οταν δηλαδή υπάρχει προστιθέμενη ειδησεογραφικώς αξία.
Η δημοσίευση της φωτογραφίας του Τσε Γκεβάρα νεκρού ασφαλώς είχε ειδησεογραφικό ενδιαφέρον. Η δημοσίευση δύο φωτογραφιών του βέλγου τραγουδιστή Ζακ Μπρελ, ένα λεπτό πριν πεθάνει από καρκίνο και ένα λεπτό μετά τον θάνατό του, κανένα δημοσιογραφικό ενδιαφέρον δεν είχε και ορθώς η βελγική Δικαιοσύνη καταδίκασε το περιοδικό που ασέλγησε.
Με άλλα λόγια, άλλο ο κανιβαλισμός και άλλο η δημοσιογραφία.
Εκτύπωση - Email - Απόκομμα
Copyright © ΤΟ ΒΗΜΑ - Ημερομηνία δημοσίευσης 17/1/2008