... και ενημερωση, και για διαχωρισμο απο τους φουστηδες ...
Αντιγραφη απο το Focus
Τι λέει η επιστήμη για το Θεό;
Παρασκευή 6 Ιουλίου 2001
Μια νέα περίοδος έχει ξεκινήσει στις σχέσεις επιστήμης και θρησκείας, μετά από πολλούς αιώνες σύγκρουσης και ανταγωνισμού. Στο ένα χαράκωμα η έρευνα του φυσικού κόσμου. Στο άλλο, τα μεγάλα μυστήρια της προέλευσης του σύμπαντος και της ζωής, τα όρια του ανθρώπου, οι νόμοι της ηθικής. Σήμερα η επιστήμη εισβάλλει ορμητικά στα χωράφια της θρησκείας: πολλοί επιστήμονες είναι πεπεισμένοι ότι μπορούν να εξηγήσουν τη γένεση και την εξέλιξη του σύμπαντος, την προέλευση της ζωής, το αίνιγμα της νοημοσύνης και της ανθρώπινης συνείδησης.
Η θεϊκή στιγμή
Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι το μόνο κομμάτι του χρόνου που δεν έχει ερμηνευθεί ακόμα από τη συνολική ζωή του σύμπαντος είναι το αρχικό, μόλις η πρώτη στιγμή της Δημιουργίας. Διαρκεί 10-43 (αυτο ειναι 10 στην -43, αλλα δεν υπαρχουν εκθετες στον editor, Σημειωση:crs-k) δευτερόλεπτα: είναι η μικρότερη υποδιαίρεση του χρόνου που μπορεί να μετρηθεί! Κανείς δε γνωρίζει τι ακριβώς συνέβη τότε. Από κει και μετά όμως, η επιστήμη είσαι σε θέση ν´ αναπαραστήσει με ακρίβεια και να εξηγήσει χωρίς αναφορές στο Θεό τη δημιουργία της Γης και του Ουρανού, της μέρας και της νύχτας, των ψαριών και των πουλιών, του άντρα και της γυναίκας. Ο νομπελίστας φυσικός Στίβεν Χόκινγκ, στο πολύ επιτυχημένο βιβλίο του Το Χρονικό του Χρόνου, ανακοίνωσε ότι σύντομα η ανθρωπότητα θα μπορέσει να διατυπώσει τις αρχές της Μεγάλης Ενοποιητικής Θεωρίας, η οποία και θα μας οδηγήσει στο «να γνωρίσουμε το νου του Θεού». Δεν ευνοεί φυσικά ότι θα υπάρξει επαφή μ´ ένα μεταφυσικό ον, αλλά ότι μέσω της λογικής θα εξηγηθούν μελλοντικά όλοι οι νόμοι του σύμπαντος
Αυτόματη Δημιουργία
Η επιστήμη δε σημείωσε πρόοδο μόνο στην κοσμολογία. Η Θεωρία της Εξέλιξης του Δαρβίνου είχε ήδη εξηγήσει αρκετά πειστικά τη μετάβαση από τις απλούστερες μορφές ζωής στο θαύμα του ανθρώπου. Πολλοί βιολόγοι υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη της νοήμονος ζωής θα συνέβαινε ούτως ή άλλως. Και σ´ αυτό οι μονοθεϊστικές τουλάχιστον θρησκείες συμφωνούν. Η εικόνα που δίνει για τη ζωή η θεωρία της Εξέλιξης ταιριάζει τελικά με εκείνη που δίνει η εκκλησία για τον προορισμό του ανθρώπου: «Ο ρόλος του είναι να εμπλουτίσει το έργο του Δημιουργού και να γράψει ιστορία». Το δυσκολότερο μυστήριο για την επιστήμη είναι να εξηγήσει επακριβώς την προέλευση της ζωής, τα αίτια της δημιουργίας της. Πολλοί αμφισβητούν ότι τα έμβια όντα δημιουργήθηκαν εντελώς τυχαία. Παραδόξως, εκπρόσωποι των μεγάλων θρησκειών της Δύσης θεωρούν πολύ ενδιαφέρουσα τη θεωρία του βραβευμένου με Νόμπελ Ιλία Πριγκογκίν, σύμφωνα με την οποία όταν ανατρέπεται η ισορροπία των φυσικών συστημάτων, αυτά ούτε καταρρέουν ούτε οδηγούνται σε μεγαλύτερη ανισορροπία. Αντιδρούν και ανακτούν κάθε φορά έναν ανώτερο βαθμό ισορροπίας, αποκτώντας ολοένα πιο πολύπλοκη και εξελιγμένη μορφή.
Το τέλος του κόσμου
Από τη μεριά της επιστήμης έχουν γίνει επίσης βήματα προόδου και σ´ αυτό που η εκκλησία ονομάζει «εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου». Καθηγητές θεολόγοι-ανθρωπολόγοι υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να νοηθεί ως άθροισμα κυττάρων και βιολογικών λειτουργιών. Όμως, οι σύγχρονοι μελετητές του εγκεφάλου υποστηρίζουν ότι σύντομα θα εξηγηθούν όλοι οι βιολογικοί μηχανισμοί που δίνουν υπόσταση στη συνείδηση. «Διαισθανόμαστε ότι η δομή του εγκεφάλου μας καθορίζει την προσωπικότητα και τη λογική», υποστηρίζει ο Γερμανός επιστήμονας Βολφ Σίνγκερ, διευθυντής του ινστιτούτου Max Planck της Φρανκφούρτης. Ως προς τα «ευγενή» αισθήματα, όπως η μητρική αγάπη, οι επιστήμονες έχουν ήδη ανακαλύψει μια υλική βάση: ορμόνες, όπως η οξυτοσίνη, όταν χορηγηθούν σε ποντικούς που δεν έχουν γεννήσει, μπορούν να προκαλέσουν το αίσθημα της μητρότητας, κάτι που καταγράφεται σαφέστατα στη συμπεριφορά τους. Όμως, η πιο παράδοξη επιστημονική υπόθεση ανήκει στον Αμερικανό φυσικό Φράνκ Τίπλερ, ο οποίος προσπάθησε να εξηγήσει επιστημονικά την ανάσταση. Για τον Τίπλερ, η συντέλεια του κόσμου θα οδηγήσει σε μια διαφορετική «ανάταση νεκρών»: υπό μορφή ψηφιακής πληροφορίας μέσα στον ιστό του σύμπαντος. Πρόκειται φυσικά για μια πολύ προκλητική υπόθεση, συγχρόνως όμως και για ένα φιλόδοξο στόχο της σύγχρονης επιστήμης. Ένας από τους μεγαλύτερους βιολόγους, ο Έντουάρντ Ουίλσον, στο βιβλίο του Το Δέντρο της Γνώσης υποστήριξε ότι ο άνθρωπος θα μπορέσει ν´ αναπτύξει ένα αυτόματο σύστημα γνώσεων το οποίο θα αγκαλιάσει ακόμα και την ηθική. Θα μπορούμε κάποτε να κάνουμε τις επιλογές μας με πολύ συγκεκριμένα και αντικείμενα κριτήρια.
Γιατί γεννήθηκε το σύμπαν
Όμως, αν η επιστήμη μπορεί να μας δώσει επαρκείς εξηγήσεις για όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με το σύμπαν, την ψυχή και την ηθική, τότε ο Θεός και η θρησκεία μας χρησιμεύουν ακόμα σε κάτι; «Αναμφίβολα ναι!» θα σπεύσουν ν´ απαντήσουν οι θεολόγοι, αλλά και πολλοί φυσικοί - οι κατά τεκμήριο «άθεοι». Η εξήγηση είναι απλή. Από τη μία μεριά, δεν ταιριάζει ο θρησκευτικός ρόλος στην επιστήμη: αυτό θα διαστρέβλωνε τους στόχους και το χαρακτήρα της. Από την άλλη, στο μεγαλύτερο τμήμα της ανθρωπότητας η θρησκεία εξακολουθεί να προσφέρει τη «μία και μοναδική αλήθεια», αλλά και πρότυπα σωστών επιλογών και καλής συμπεριφοράς. Η θρησκεία βασίζει το κύρος της σε μηχανισμούς διαφορετικούς από εκείνους της επιστήμης και γι´ αυτό δεν κλονίζεται από τις καινούργιες κοσμογονικές ανακαλύψεις. Ασφαλώς, είναι προσωπική επιλογή του καθενός ο τρόπος ερμηνείας του κόσμου, της ζωής και του ανθρώπινου προορισμού. Σίγουρα ανάμεσα στους επιστήμονες το ποσοστό εκείνων που δηλώνουν άθεοι είναι μεγαλύτερο από το μέσο όρο άθεων σε μια κοινωνία. Υπάρχουν όμως και αρκετοί ερευνητές που υποστηρίζουν ότι η επιστήμη δεν είναι ικανή ν´ ανακαλύψει το σύνολο των φυσικών νόμων. Ο ίδιος ο Στίβεν Χόκινγκ έχει γράψει ότι «ακόμα κι αν η επιστήμη καταφέρει να εξηγήσει τι έχει συμβεί από τη γέννηση του σύμπαντος μέχρι σήμερα, δε θα μπορέσει ν´ απαντήσει στο γιατί». Αντίστοιχα, ανάμεσα στους θεολόγους υπάρχουν κάποιοι που βλέπουν υπάρχουν κάποιοι που βλέπουν με καχυποψία τις καινούριες θεωρίες και κατακτήσεις της επιστήμης, ενώ κάποιοι άλλοι τις θεωρούν χρήσιμες. Είναι γεγονός επίσης ότι ορισμένες θρησκείες έχουν συμφιλιωθεί από καιρό με την επιστήμη, ενώ άλλες μόλις τώρα το επιχειρούν. Δεν είναι τυχαία η αναγνώριση του δαρβινισμού από το Βατικανό. Όπως κι αν έχει, μετά τις πρόσφατες επιστημονικές επιτυχίες οι σχέσεις επιστήμης και θρησκείας, τέθηκαν πλέον σε νέες βάσεις.
Ο μέγας ωρολογοποιός
Από μια άποψη, οι επιστημονικές ανακαλύψεις μάλλον συμφωνούν παρά διαφωνούν με το χριστιανικό πνεύμα. «Το γεγονός ότι ο φυσικοί νόμοι του σύμπαντος επέτρεψαν την ανάπτυξη πολύπλοκων βιολογικών δομών οι οποίοι οδήγησαν στην εμφάνιση της συνείδησης», γράφει ο Άγγλος φυσικός Πολ Ντέιβις, «αποτελεί για μένα την προφανή απόδειξη ότι υπάρχει στη φύση κάτι που μας ξεπερνά. Είμαι πεπεισμένος ότι πίσω από το θαύμα του σύμπαντος υπάρχει ένα σχέδιο θεϊκής πνοής». Επανέρχεται κατά κάποιο τρόπο η θεωρία που αναπτύχθηκε το 18ο αιώνα, γνωστή ως «θεϊσμός». Σ´ αυτή, ο Θεός συγκρινόταν με ωρολογοποιό: «Ο Θεός-ωρολογοποιός κατασκεύασε το σύμπαν, το κούρδισε και μετά το άφησε να λειτουργεί από μόνο του». Στην πραγματικότητα όμως το σύμπαν δεν μπορεί να είναι τόσο προβλέψιμο όσο ένα ρολόι. Στο μικρόκοσμο, για παράδειγμα, όσο περισσότερο προχωρούν ο επιστήμονες τις έρευνές τους τόσο αποκαλύπτεται μια πραγματικότητα που πολύ δύσκολα γίνεται κατανοητή.
Από το τεύχος Νο 2, Απρίλιος 2000, σελ. 80-84
Απάντηση με παράθεση
