Οι ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας και τα σημαντικότερα μέλη της
Εμμανουήλ Ξάνθος
Ο Εμμανουήλ Ξάνθος από το νησί της Πάτμου ήταν ένας από τους ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας. Παρόλο ότι μέχρι τότε δε διέθετε ιδιαίτερο κύρος και οικονομικά μέσα πήρε τη μεγάλη απόφαση μαζί με τους Νικόλαο Σκουφά, και Αθανάσιο Τσακάλωφ για την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας , το καλοκαίρι του 1814 στην Οδησσό. (Σαν ιδρυτική ημερομηνία ορίσθηκε συμβολικά η 14η Σεπτεμβρίου, λόγω της επετείου της ύψωσης του Τιμίου Σταυρού). Τούς τρεις άνδρες συνένωσαν ο ενθουσιασμός και η πίστη τους στα κοινά ιδανικά, συνεισφέροντας ο καθένας με τον τρόπο του.
Νικόλαος Σκουφάς
Η Φιλική Εταιρεία συστήθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας το 1814, από τους Νικόλαο Σκουφά από την Άρτα, τον Αθανάσιο Τσακάλωφ από τα Γιάννενα, τον Εμμανουήλ Ξάνθο από την Πάτμο και τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο από την Ανδρίτσαινα. Δυστυχώς ο αρχηγός Νικόλαος Σκουφάς, πέθανε τις 31 Ιουλίου 1818. Ο Διονύσιος Κόκκινος στην ιστορία του γράφει:
"Με το θάνατο του Σκουφά έλλειψε εκείνος που ενσάρκωνε την ιδέαν, ο εμψυχωτής όλου του έργου, αυτός απετέλει τον ενωτικόν κρίκον μεταξύ των άλλων αρχηγών, ο εφελκύων τον σεβασμόν και την εμπιστοσύνην όλων".
Αθανάσιος Τσακάλωφ
Ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας ήταν δύο άσημοι εμποροϋπάλληλοι κι ένας διανοούμενος, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, ο Νικόλαος Σκουφάς και ο Εμμανουήλ Ξάνθος. Την πρωτοβουλία της ίδρυσης την είχε ο Τσακάλωφ, που σπούδασε στο Παρίσι και ήταν μέλος της "Ελληνικής Εταιρείας" και του "Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου". Για απόδειξη μάλιστα στον Κώδικα της Ανωτάτης Αρχής της Φιλικής Εταιρείας, πρώτο βρίσκεται το όνομα του Τσακάλωφ. Ο Γιαννιώτης Τσακάλωφ, αντίθετα από τους δύο άλλους που είχανε ταπεινό σόι, ήταν παιδί άριστης οικογένειας, από τον περίφημο Τεκελή. Η ζωή του μοιάζει με μυθιστόρημα. Ο πατέρας του Τσακάλωφ, τον πήρε στη Μόσχα για να σπουδάσει και μετά τον έστειλε για περισσότερες σπουδές στο Παρίσι. ΄Ετσι ο Τσακάλωφ έγινε ένας σπουδαίος διανοούμενος που μισούσε πολύ τους Τούρκους. Αφού ίδρυσε την Φιλική Εταιρεία έγινε και υπασπιστής στον Ιερό Λόχο του Αλέξανδρου Υψηλάντη.
Αδελφοί Σέκερη
Mεταξύ των 40 Τριπολιτών Φιλικών (και των 200 συνολικά Αρκάδων μελών) εξέχουσα θέση κατέχουν οι τρείς αδελφοί Σέκερη. Οι αδελφοί Σέκερη, προσέφεραν σημαντικό έργο στη Φιλική Εταιρεία, διέθεσαν όλη την τεράσια περιουσία τους στον αγώνα, πήραν ενεργό μέρος στον αγώνα και πέθαναν πάμπτωχοι.
Ο μεγαλύτερος από τους αδελφούς ήταν ο Παναγιώτης ο οποίος ήταν ευκατάστατος έμπορος στην Κωνσταντινούπολη. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Π. Αναγνωστόπουλο. Ηταν ο μεγαλύτερος χρηματοδότης της Φιλικής Εταιρείας και προσέφερε αρχικά 10.000 γρόσια. Μετά μάλιστα το θάνατο του Σκουφά (Ιούλιος 1818) έγινε ηγετικό στέλεχος της Εταιρείας.
Ο δεύτερος αδελφός, ο Αθανάσιος, ήταν μεγαλέμπορος στην Οδησσό. Μυήθηκε από τον Νικόλαο Σκουφά στη Μόσχα στις 13 Δεκεμβρίου του 1814. Ανέπτυξε μεγάλη δράση και κατείχε υψηλή θέση στην Εταιρεία. Μάλιστα υπήρξε ο τέταρτος στη σειρά μετά από τους τρεις ιδρυτές. Με την έκρηξη της Επανάστασης κατέβηκε στην Ελλάδα για να πάρει μέρος στον αγώνα. Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες και μετά την άλωση της Τριπολιτσάς εγκαταστάθηκε εκεί. Το 1824 διορίστηκε έπαρχος Πατρών. Μετά την άφιξη του Καποδίστρια εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο, όπου ανάλαβε διάφορες υπηρεσίες. Το 1843 διορίστηκε ειρηνοδίκης Μάπητος, αλλά το 1844 απολύθηκε χωρίς να του ανακοινωθεί ο λόγος.
Ο μικρότερος από τους αδελφούς ήταν ο Γιώργος, ο οποίος ήταν και ο πλέον μορφωμένος, με σπουδές στο Παρίσι. Ηταν μάλιστα το πρώτο μέλος της Εταιρείας. Μυήθηκε στην Μόσχα από το Νικόλαο Σκουφά στις 21 Οκτωβρίου 1814. Στις 18 Ιουλίου 1821 κατέβηκε στην Ελλάδα και έλαβε ενεργό μέρος στον αγώνα. Υπηρέτησε κάτω από τον Δημήτριο Υψηλάντη σαν αξιωματικός, συμμετείχε στις μάχες κατά την πολιορκία της Τριπολιτσάς, όπου και διακρίθηκε ιδιαίτερα. Στη συνέχεια πολέμησε μαζί με τον αδελφό του Αθανάσιο κάτω από τις διαταγές του Κολοκοτρώνη και τέθηκε επικεφαλής του Σώματος των Τριπολιτιωτών. Στις μάχες που έδωσε το Σώμα τραυματίστηκε σοβαρά. Το δεύτερο χρόνο της Επανάστασης δεν άντεξε τις συνέπειες των τραυμάτων του και πέθανε στην Τριπολιτσά.
Ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος από την Ανδρίτσαινα ήταν ένας από τους πρώτους που μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία, η οποία ως γνωστόν είχε ιδρυθεί στην Οδησσό της Ρωσίας το 1814 με σκοπό την οργάνωση και προετοιμασία του αγώνα για την απελευθέρωση του έθνους. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1815 και από τότε αφιέρωσε τον εαυτό του στην υπηρεσία της πατρίδας.
Βρατσάνος
Ο Βρατσάνος υπήρξε μεγάλος μπουρλοτιέρης και ναύαρχος, κατέστρεψε πολλά πλοία των Τούρκων και βοήθησε σημαντικά στην απελευθέρωση της πατρίδας μας.
Γεώργιος Γεννάδιος
Ο Γεώργιος Γεννάδιος, λόγιος και δάσκαλος του Γένους, υπήρξε σπουδαίο παράδειγμα εκπαιδευτικού παράγοντα του 19ου αιώνα. Κατάφερε όχι μόνο να μεταβιβάσει γνώσεις στους μαθητές του, αλλά και να τους εξοικειώσει με το βαθύτερο νόημα της κλασικής παιδείας οδηγώντας τους στη βίωση των ιδανικών της ελευθερίας και της εθνικής αποκατάστασης. Ηπειρώτης, γεννημένος όμως στα 1786 στη Σηλυβρία της Θράκης. Διδάχθηκε τα κοινά γράμματα στον τόπο καταγωγής του, στα Δολιανά του Ζαγορίου, και επέστρεψε στα Ιωάννινα, όπου άρχισε το δεύτερο κύκλο των σπουδών του. Τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ολοκλήρωσε στο Βουκουρέστι με δάσκαλο τον Λάμπρο Φωτιάδη.
Το 1829 ο Καποδίστριας του αναθέτει τη συγκρότηση της δημόσιας εκπαίδευσης και στο πρόσωπο του βρίσκει έναν πολύτιμο συνεργάτη. Σε αυτόν οφείλεται η οργάνωση του Κεντρικού Σχολείου της Αίγινας, του οποίου υπήρξε και Διευθυντής. Από το 1835 μέχρι το θάνατό του υπηρέτησε ως Γυμνασιάρχης στο Α` Γυμνάσιο Αθηνών, εποπτεύοντας παράλληλα και το αντίστοιχο ελληνικό σχολείο. Το 1854 πέθανε στην Αθήνα κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας χολέρας.
`Ανθιμος Γαζής
Ο μεγάλος ρασοφόρος και αγωνιστής `Ανθιμος Γαζής πιστοποίησε με τους αγώνες του , την προσφορά της Εκκλησίας, στην υπόθεση της απελευθέρωσης του έθνους και απέδειξε περίτρανα την συμβολή της ορθοδοξίας στον αγώνα για την ανεξαρτησία .
Με τα κηρύγματά του παρότρυνε τους Έλληνες να εξεγερθούν εναντίον των Τούρκων.
Ιωνάς Κωνσταντινίδης
Ο Ιωνάς Κωνσταντινίδης γεννήθηκε στους Άνω Λουσούς των Καλαβρύτων το 1764/65 και εκάρη μοναχός στην Ι. Μονή του Μ. Σπηλαίου. Το 1801 χειροτονήθηκε επίσκοπος Δαμαλών (τ. δήμου Τροιζηνίας). Πολύ νωρίς μυήθηκε στα της Φιλικής Εταιρείας. Με την κήρυξη της Επανάστασης βρέθηκε έτοιμος για να λάβει ενεργό μέρος στην πολιορκία της Κορίνθου και του φρουρίου της. Μπήκε με τον Κολοκοτρώνη στην Ακροκόρινθο ευλογώντας τα ελληνικά στρατεύματα που κατέλαβαν το φρούριο.
Το 1825 τιμήθηκε με το αξίωμα του μινίστρου (Υπουργού) της Θρησκείας.
Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης
Ο Πετρόπμεης Μαυρομιχάλης ηγεμόνευσε στη Μάνη από το 1815 ως το 1821. Είναι ο τελευταίος κι ο πιο σπουδαίος μπέης της Μάνης. Με τον Πετρόμπεη κλείνει το κεφάλαιο της δουλείας του Γένους. Η Μάνη θα βρεθεί όπως πάντοτε πρώτη στις επάλξεις του αγώνα της εθνεγερσίας.
Ο Πετρόμπεης έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην προπαρασκευή και στη διεξαγωγή της Επανάστασης του 1821. Η ανάδειξη του στο μπεηλίκι οφείλεται στον Σουκιούρ μπέη. Η δραστηριότητα όμως του Πέτρου Μαυρομιχάλη ως καπετάνιου της Μέσα Μάνης -ήταν ο πρώτος καπετάνιος της- αρχίζει είκοσι χρόνια πριν.
Νικηταράς
Νικηταράς (Νικήτας Σταματελόπουλος) γεννήθηκε στην Αναστασίτσα Αρκαδίας το 1782, από τον Σταματέλο Τουρκολέκα και την Σοφία Καρούτσου, που ήταν αδερφή της γυναίκας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στο χωρίο του πατέρα του, αλλά σε ηλικία ένδεκα χρόνων ακολούθησε τον πατέρα του, που ήταν κλέφτης. Στη συνέχεια εντάχθηκε ως "μπουλουξής" στο σώμα του περιώνυμου κλέφτη Ζαχαριά Μπαρμπιστιώτη, όπου διακρίθηκε για την ανδρεία του και τα σωματικά του χαρίσματα. Στις 18 Οκτωβρίου 1818, ενώ βρίσκονταν στην Καλαμάτα μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Η. Χρυσοσπάθη. Για ένα διάστημα μαζί με τον Αναγνωσταρά και τον Δ. Πλαπούτα περιόδευε την Πελοπόννησο για τους σκοπούς της Εταιρείας.
Στις 23 Μαρτίου μπήκε στην Καλαμάτα μαζί με άλλους στρατιωτικούς αρχηγούς. 'Υστερα από αυτό κατευθύνθηκε προς την Τριπολιστά και στις 12-13 Μαΐου πήρε μέρος στη μεγάλη μάχη του Βαλτετσίου Αρκαδίας, επικεφαλής 800 αγωνιστών. Αποφασιστική όμως ήταν η συμβολή του στη νίκη των Ελλήνων στα Δολιανά, όπου, ενώ κατευθυνόταν στον Ναύπλιο, με 150 μόλις αγωνιστές αντιμετώπισε πολλαπλάσιους (περί τους 6000) Τούρκους με επικεφαλή τον Κεχαγιάμπεη. Η φθορά που προκάλεσε στον εχθρό ήταν τόσο εντυπωσιακή ώστε από τότε ονομάστηκε Τουρκοφάγος και προήχθη σε στρατηγό.
Γεωργάκης Ολύμπιος
Ο Γεωργάκης Ολύμπιος γεννήθηκε τη 14η Μαρτίου 1772, στο Λιβάδι. Καταγόταν από τη μεγάλη οικογένεια των αρματολών Λαζαίων. Ο πατέρας του ονομαζόταν Νικόλαος και η μητέρα του Νικολέτα. Εκεί έμεινε ως τα 25 χρόνια του. Το πατρικό του σπίτι σώζεται ως σήμερα και ένα τμήμα του έγινε μουσείο με το όνομά του.
Πίστεψε με πάθος στην ελευθερία, στη Μεγάλη Ιδέα και στην αδελφική συνεργασία των χριστιανικών λαών της Βαλκανικής χερσονήσου, την οποία προσπάθησε με όλες του τις δυνάμεις να καλλιεργήσει για μια κοινή εναντίον του κατακτητή δράση, αλλά δυστυχώς οι λαοί αυτοί ήταν ανώριμοι να κατανοήσουν την επιταγή της ιστορίας, την εποχή εκείνη και εγκατέλειψαν τον αγώνα.
Συνδέθηκε με στενή φιλία με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο οποίος, όταν αποφασίζει να κάνει έναρξη του αγώνα στον Προύθο, στις 22 Φεβρουαρίου 1821, διορίζει αρχιστράτηγο τον Ολύμπιο.
Στο Γενικό Βουλευτήριο, με πρόεδρο τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο Ολύμπιος είναι ένα από τα οχτώ μέλη του.Τα κατορθώματα του Γεωργάκη Ολυμπίου και η θυσία του συγκίνησε ολόκληρο τον ελληνισμό και λαϊκοί ραψωδοί εξύμνησαν τον ηρωισμό του.