Το σπήλαιο Αλιστράτης

[Κανένας]

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία στο φαράγγι του ποταμού Αγγίτη, που διασχίζει την περιοχή Αλιστράτης στη θέση "πετρωτό" εμφανιζόταν η σφίγγα. Ακόμη αναφέρεται ότι ο Πλούτωνας ο θεός του Άδη, όταν έκλεψε την Περσεφόνη, θυγατέρα της θεάς Δήμητρας, την οδήγησε στη φυσική διώρυγα (φαράγγι), όπου βρίσκεται η Πύλη του Άδη.
Η περιοχή που αναφέρει η μυθολογία είναι αυτή που βρίσκεται κοντά στο τουριστικό Σπήλαιο Αλιστράτης και στα άλλα σπήλαια αυτής.

Το σπήλαιο Αλιστράτης βρίσκεται έξι (6) χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της ομόνυμης κοινότητας, στη θέση "πετρωτό". Η έκταση της περιοχής περιλαμβάνει 14.000 στρ.
Σε απόσταση 250 μέτρων από το νότιο μέρος της εισόδου του σπηλαίου, περνά η σιδηροδρομική γραμμή Σερρών - Δράμας.
Παράλληλα με την σιδηροδρομική γραμμή και νότια σε μικρή απόσταση υπάρχει η κοίτη του ποταμού Αγγίτη, που τα νερά του έχουν διαβρώσει τους ασβεστόλιθους με αποτέλεσμα να σχηματισθεί το φαράγγι του Αγγίτη.
Το σπήλαιο βρίσκεται περί τα 50 χλμ. Ν.Α. των Σερρών, 25 χλμ. Ν.Δ. της Δράμας και τα 55 χλμ. Β.Δ. της Καβάλας.
Θεωρείται ένα από τα ωραιότερα και μεγαλύτερα της Ελλάδος, πιθανόν και της Ευρώπης, όπου η φύση θέλησε να δείξει τη μεγαλύτερη δύναμη της δημιουργίας στολισμών και σχηματισμών.

[Κανένας]

Διάκοσμος
Το σπήλαιο περιέχει πλούσιο λιθοματικό διάκοσμο, που διακρίνεται για την ομορφιά του και την ποικιλία των σπηλαιοαποθέσεων.
Μεγάλη είναι η ποικιλία σταλαγμιτών και σταλακτιτών από άποψη μορφών και ιδιαίτερα από άποψη ηλικίας.
Υπάρχουν παλιοί σταλακτώνες που συχνά φράσουν τις σήγαγγες (στοές) του σπηλαίου καθώς και οι σταλακτίτες, που βρίσκονται στο αρχικό στάδιο σχηματισμού.
Οι παλιοί σταλακτίτες απαντούν κυρίως στις δεξιές από την είσοδο στοές, ενώ οι "ΒΡΕΦΙΚΟΙ" σταλακτίτες στην αριστερή στοά από την είσοδο, στη λεγόμενη στοά "ΠΑΝΤΕΛΟΝΑΚΙΑ".

ΣΤΑΛΑΚΤΙΤΕΣ: Είναι λιθώδεις (ασβεστολιθικοί) σχηματισμοί που δημιουργούνται στην οροφή ή τα τοιχώματα των σπηλαίων, έχουν σχήμα κωνοειδές ή στηλοειδές, ενώ όσοι εμφανίζονται στα τοιχώματα έχουν την μορφή παραπετασμάτων. Το μήκος τους κυμαίνεται από μερικά εκατοστά μέχρι πολλά μέτρα.

ΣΤΑΛΑΓΜΙΤΕΣ: Σχηματίζεται από τις σταγόνες του νερού που περιέχουν όξινο ανθρακικό ασβέστιο και πέφτοντας στο έδαφος κάτω από τον σταλακτίτη σχηματίζουν κατακόρυφη στήλη ασβεστολικής απόθεσης, που λέγεται σταλαγμίτης και με την πάροδο του χρόνου είναι δυνατό να σχηματισθούν σταλακτιτικές κολώνες όταν ενωθεί ο σταλακτίτης με τον σταλαγμίτη.

ΕΛΙΚΤΙΤΕΣ: Αποτελούν μορφή σταλακτιτών και αναπτύσσονται στα τοιχώματα και τα δάπεδα, καθώς και στις οροφές των σπηλαίων με τη μορφή ελικοειδώς διακλαδιζόμενων δομών. Τροφοδοτούνται από μικρά ανοίγματα στο πέτρωμα, αλλά με τόσο αργό ρυθμό ώστε οι σταγόνες εξατμίζονται στα άκρα της δομής και δεν πέφτουν στο δάπεδο.

ΑΣΠΙΔΕΣ Ή ΠΑΛΕΤΕΣ :Σχηματίζονται από διαφυγές νερού δια μέσου ρωγμών και πολλές φορές έχουν διάμετρο αρκετών μέτρων.

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ σπηλαίων , είναι ασβεστολιθικές συνενώσεις που έχουν τη μορφή σφαιρών.

Αξίζει να αναφερθούν και τα "ΓΚΟΥΡ", σπηλαιοαποθέσεις με ιδιαίτερη και εντυπωσιακή παρουσία. Τα Γκουρ είναι μικροφράγματα ανθρακικού ασβεστίου στο δάπεδο του σπηλαίου, η δημιουργία τους εξαρτάται από τις βροχοπτώσεις της περιοχής του σπηλαίου.
Πάνω σ' αυτά αναπτύσσεται μια σπάνια πανίδα.
Τα "ΩΟΕΙΔΗ" και τα "ΟΓΚΟΕΙΔΗ" σκουρόχρωμα είναι άλλες μορφές σπηλαιοαποθέσεων, είναι σφαιρικής ή ελλειψοειδούς μορφής και απαντούν στο δάπεδο του σπηλαίου, μέσα σε φυσικές κοιλότητες.
Τα "ΚΟΥΝΟΠΙΔΟΕΙΔΗ" είναι μια άλλη μορφή σπηλαιοαποθέσεων , τα συναντάμε πάνω σε σταλακτίτες ή σταλαγμίτες ή σε άλλες επιφάνειες.
"ΕΚΚΕΝΤΡΙΤΕΣ" με πολυποίκιλα σχήματα.

[Κανένας]

!

[Κανένας]

3!

[Κανένας]

4!

[Κανένας]

5!

[Κανένας]

6!

[Κανένας]

7!

[Κανένας]

Λόγω του μικρού πάχους των υπερκείμενων στρωμάτων (10-30μ.) οι θερμοκρασίες του σπηλαίου είναι σχετικά υψηλές (15ο -17ο C) και λόγω του μειωμένου εξαερισμού η θερμοκρασία αυτή διατηρείται και το χειμώνα.Επίσης λόγω του μειωμένου εξαερισμού και της επαρκούς υδροδοτήσεως το χειμώνα, την άνοιξη η υγρασία είναι πολύ υψηλή (σχετική υγρασία 95-105% ) και εδώ οι διακυμάνσεις των τιμών μέσα στο χρόνο είναι πολύ μικρές.

[Κανένας]

Η περιεκτικότητα σε διοξείδιο του άνθρακα στο σπήλαιο είναι κατά μέσο όρο 600 PPM (0,06%).

Η σχετική υψηλή τιμή οφείλεται στο μικρό πάχος των υπερκείμενων στρωμάτων και την υψηλή σταλακτιτική δραστηριότητα.
Κατόπιν μελέτηςτων κλιματολογικών συνθηκών του σπηλαίου βρέθηκε ότι επικρατεί θαυμάσιος εξαερισμός σε όλα τα μέρη του.

Η θερμοκρασία μέσα στο σπήλαιο είναι 17 - 20 C (χειμώνα - καλοκαίρι).

Για να γίνουν 2 χιλιοστά ενός σταλακτίτη χρειάζονται 100 χρόνια...Ο Αυστριακός δόκτωρ Ζέεμαν, που ερεύνησε το σπήλαιο, δηλώνει ότι ο τελευταίος βράχος που έπεσε μέσα σ' αυτό είναι πριν 700.000 χρόνια...

[Κανένας]

Το οικοσύστημα του σπηλαίου Αλιστράτης παρουσιάζει πολύ μεγάλο βιολογικό ενδιαφέρον, λόγω του μεγέθους του, του εντυπωσιακού αριθμού νεχτερίδων που φιλοξενεί και της ύπαρξης ενδημικών του σπηλαίου οργανισμών και γι' αυτό χρειάζεται βιοσπηλαιολογική έρευνα.

Το σπήλαιο έχει μια αρκετά πλούσια πανίδα, η οποία προσδιορίστηκε κατά καιρούς από τους : ΣΥΜΕΩΝΙΔΗ , SCHONMAN του Ζωολογικού τμήματος του φυσιογραφικού Μουσείου Βιέννης ΚΑΛΟΥΣΤ ΠΑΡΑΓΚΑΜΙΑΝ, Βιολόγου του Πανεπιστημίου Κρήτης BERON.

Υπάρχουν οργανισμοί και συνοκικά 36 είδη μικροοργανισμών, όπως Δολιχόποδα, Μυριάποδα και ένα πρωτόγνωρο που το ονόμασαν Αλιστράτια Μπερόν. Επίσης επτά είδη νυχτερίδων, ένα ενδημικό ζωύφιο, ισόποδο τριών χιλιοστών, λυκόποδα, δύο κολιόπτερα και ένα λεπιδόπτερο

Το οικοσύστημα του σπηλαίου είναι σπάνιο, μοναδικό και πολύ πλούσιο.

Μέχρι σήμερα έχουν αναφερθεί τα κάτωθι είδη

ΣΠΟΝΔΥΛΩΤΑ

Α) ΑΜΦΙΒΙΑ Βρέθηκαν ένας Φρύνος και ένας Τρίτουρος (BUFO BUFO και TRITURUS CRISTATUS) στο δάπεδο του βάραθρου της φυσικής εισόδου. Αυτά σεν έχουν αναρριχητικές ικανότητες, προφανώς έπεσαν και παγιδεύτηκαν εκεί προερχόμενα από την περιοχή του ποταμού.

Β) ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ (Χειρόπτερα) Αναφέρθηκαν 6 είδη νυχτερίδων, οι πληθυσμοί των οποίων μειώνονται συνεχώς, τα είδη τους είναι:

RHINOLOPHUS MEHELYI (με πεταλοειδή μύτη)

RHINOLOPHUS EURYALE (πεταλοειδής μύτη Μεσογείου)

MYOTIS MYOTIS (μεγάλη με αυτιά ποντικού)

MYOTIS BLYTHI (μικρή με αυτιά ποντικού)

MYOTIS CAPACCINII (νυχτερίδα με μεγάλα πόδια)

MINIOPTERUS SCHREIBERSI (νυχτερίδα με μεγάλα φτερά)

Δεκάδες χιλιάδες νυχτερίδες βρίσκουν καταφύφιο για αναπαραγωγή και κούρνισμα κατά τους θερινούς μήνες λόγω της υψηλής θερμοκρασίας του σπηλαίου.

Άλλα θηλαστικά που βρέθηκαν τυχαία: Λαγός, Τρωκτικό, Αλεπού, Ικτίδα.

ΑΣΠΟΝΔΥΛΑ Αποτελούν το πιο σημαντικό κομμάτι της σπηλαιόβιας πανίδας με αποκορύφωμα τα Τρωγλόβια που μπορεί να είναι ενδημικά, είτε του σπηλαίου, είτε της ευρύτερης καρστικής περιοχής .

Το σπήλαιο της Αλιστράτης λόγω των εκτεταμένων εναποθέσεων κοπράνων (GUANO), έχει πολλά Τρωγλόφιλα, μικρά αρθρόποδα . Στις εναποθέσεις αυτές στη θολωτή αίθουσα βρίσκονται χιλιάδες δείγματα ψευδοσκορπιών που έχουν τις φωλιές τους, πολλά Κολλέμβολα . Από αρπακτικά Τρωγλόφιλα, κολεόπτερα και μαλάκια.

Επίσης το ενδημικό νέο είδος ALISTRATIA BERONI είναι το μοναδικό μέρος που ζεί αυτό το είδος.

[Κανένας]

11!

[Κανένας]

12!

[Κανένας]

Το Σπήλαιο Αλιστράτης παρουσιάζει οικολογικά χαρακτηριστικά που σε γενικές γραμμές υπάρχουν σε όλα τα μεγάλα ασβεστολιθικά σπήλαια.
Παρουσιάζει όμως και αρκετές ιδιαιτερότητες που οφείλονται στη γεωγραφική του θέση, το πάχος οροφής και την πανιδική του σύνθεση.

Αβιοτικές παράμετροι.

α) Υπόστρωμα. Το υπόστρωμα του σπηλαίου είναι αργιλώδες (terra rοsa) και έχει συσσωρευθεί εκεί παρασυρόμενο με το νερό της βροχής από το υπερκείμενο έδαφος, δημιουργώντας στρώματα πάχους έως πολλών μέτρων.
Σε πολλά σημεία, και κυρίως στον πρώτο θάλαμο, είναι ανακατεμένο με κοπριά νυχτερίδων μέχρι πάχους 10 εκ.

β) θερμοκρασία. Η θερμοκρασία του σπηλαίου είναι μάλλον υψηλή για τα ελληνικά δεδομένα, πράγμα που μπορεί να αποδοθεί στο μικρό πάχος οροφής, στις μεγάλες καλοκαιρινές θερμοκρασίες και στο ότι το υπερκείμενο έδαφος είναι γυμνό.
Πρακτικά το σπήλαιο περιλαμβάνει δύο θερμοκρασιακές ζώνες:
Τη ζώνη μεταβλητής θερμοκρασίας και τη ζώνη σταθερής θερμοκρασίας.
Η πρώτη καλύπτει τον χώρο μεταξύ των δύο εισόδων και η θερμοκρασία της μεταβάλλεται ανάλογα με την εξωτερική.
Η μεταβολή είναι έντονη, εξ αιτίας του ρεύματος αέρα μεταξύ των εισόδων.Έτσι για εξωτερική θερμοκρασία 2°C έχει 9 - l2°C, ενώ για εξωτερική θερμοκρασία l2°C έχει l5°C.
Η δεύτερη ζώνη περιλαμβάνει τον υπόλοιπο όγκο του σπηλαίου και έχει σταθερή θερμοκρασία 17 + 0,3° C.

γ) Yγρασία. Όπως και για τη θερμοκρασία, έτσι και για την υγρασία υπάρχουν δύο ευδιάκριτες υγρασιακές περιοχές.
Η ζώνη μεταβλητής σχετικής υγρασίας που βρίσκεται στους θαλάμους μεταξύ των εισόδων και έχει χαρακτηριστικό την υγρασιακή στρωμάτωση.
Μεγαλύτερη πυκνότητα υπάρχει μεταξύ 0,7 και 1,5 μ. κατά μέσο όρο και είναι ιδιαίτερα εμφανής.
Η υγρασία εδώ κυμαίνεται μεταξύ 70% και 95%.
Η ζώνη σταθερής σχετικής υγρασίας έχει αντίστοιχη τιμή 90% + 5.δ) Σύσταση του αέρα-αερισμός. Η ανταλλαγή αερίων μεταξύ του σπηλαίου και του εξωτερικού περιβάλλοντος συμβαίνει όπως και σε άλλα σπήλαια.
Η ύπαρξη βαρομετρικών χαμηλών στην περιοχή προκαλε ί την είσοδο αέρα, ενώ αντίθετα όταν υπάρχουν βαρομετρικά υψηλά βγαίνει αέρας από την είσοδο του σπηλαίου.

Από την ένταση της νυχθήμερης και διεποχιακής εναλλαγής των βαρομετρικών πιέσεων εξαρτάται και η "αναπνευστική" ένταση του σπηλαίου.
Ο αέρας του σπηλαίου εξετάστηκε ως προς την περιεκτικότητά του σε διοξείδιο του άνθρακα, με επιτόπιες μετρήσεις στους σταθμούς, ώστε να βρεθεί η κατά μήκος και ύψος διακύμανσή του.
Τριανταέξι (36) δείγματα (τρία από κάθε σταθμό) των l5 ml, καλά σφραγισμένα, μεταφέρθηκαν στο εργαστήριο για ποιοτική ανάλυση, μήπως και ανιχνευτούν άλλες ενώσεις, ίσως επικίνδυνες για τους επισκέπτες (κυρίως στα μέρη όπου αποσυντίθεται κοπριά νυχτερίδων).
Η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στον αέρα του σπηλαίου βρέθηκε κατά μέσο όρο λίγο μικρότερη από 0,06% (η αντίστοιχη στον ατμοσφαιρικό αέρα είναι 0,04% ενώ συγκεντρώσεις 0,1 - 0,2% δεν θεωρούνται επικίνδυνες για τον άνθρωπο).
Η διακύμανση της συγκέντρωσης αυτής είναι πολύ μικρή.
Ακόμα και πάνω στο γκουανό οι τιμές κυμαίνονταν σε αυτά τα επίπεδα.
Ίσως αυτό να οφείλεται στο ότι η μικροβιακή δραστηριότητα είναι μικρή, εξ αιτίας της μη ανανεούμενης οργανικής ύλης (οι νυχτερίδες έχουν αποκλειστεί από το σπήλαιο) .
Η ποιοτική ανάλυση με φασματογράφο μάζας τετραπόλου έδωσε ότι ο αέρας του σπηλαίου αποτελείται από ήλιο (He), άζωτο (Ν2)' οξυγόνο (02), αργό (Ar), διοξείδιο του άνθρακα (C02) και νερό (ΗΖΟ).
Μέχρι μοριακής μάζας 150 μονάδες δεν ανιχνεύτηκε καμμιά άλλη ουσία.

[Κανένας]

Τα είδη βιότοπων που απαντούνται στο σπήλαιο είναι πέντε:Λόφοι κοπράνων νυχτερίδων. Το σπήλαιο Αλιστράτης είναι ένα από τα λίγα ελληνικά σπήλαια που περιέχουν τόσο μεγάλες ποσότητες (τόννους) περιττωμάτων από νυχτερίδες.
Το γεγονός αυτό φανερώνει το πόσο σημαντικό ήταν το σπήλαιο αυτό για τη διημέρευση ή και τη διαχείμασή τους.

Λόφοι περιττωμάτων, σε ποικίλο βαθμό αποσύνθεσης, είναι κατασπαρμένοι στο σπήλαιο.
Οι μεγαλύτερες ποσότητες βρίσκονται στην αίθουσα των γκουανό.
Σε κανέναν άλλο λόφο δεν παρατηρήθηκαν τόσο πλούσιες σε πληθυσμούς και είδη γουανόβιες βιοκοινωνίες.
Πλήθος κολεοπτέρων, διπλοπόδων, αραχνών, διπτέρων, στο σύνολό τους τρωγλόφιλα, ζουν εκεί.
Ειδικά οι λόφοι αυτοί λοιπόν είναι ιδιαίτερης σημασίας για το οικοσύστημα.
Οι υπόλοιποι λόφοι είτε βρίσκονται σε προχωρημένα στάδια αποσύνθεσης είτε είναι καταπατημένοι από τους επισκέπτες.

Μικρές περιοχές με περιττώματα νυχτερίδων. Σε όλα τα σημεία του σπηλαίου υπάρχει πλήθος από μικρές "κηλίδες" γουανό, περισσότερες όμως και αδιατάρακτες υπάρχουν εκτός του κύριου μονοπατιού που ακολουθούν οι επισκέπτες.
Εδώ οι βιοκοινωνίες είναι πιο απλές, φτωχότερες σε είδη και πληθυσμούς.
Παρ' όλα αυτά οι "κηλίδες" αυτές είναι πολύ σημαντικές, λόγω του μεγάλου αριθμού τους και γιατί εκεί τρέφονται (αφού λείπουν οι πολλοί ανταγωνιστές και θηρευτές) τα δύο τρωγλόβια ισόποδα.

Οργανικά υλικά φυτικής προέλευσης. Πρόκειται ουσιαστικά για τόπο τροφής και όχι για βιότοπο.
Είναι όλα τα ξύλα, φύλα και σπέρματα που έχουν πέσει (είσοδος) ή μεταφερθεί (από ζώα ή τον άνθρωπο) μέσα στο σπήλαιο.
Αναφέρονται ξεχωριστά γιατί αποτελούν τροφή για τρωγλόβια ισόποδα και γαστερόποδα.
Αργιλώδες έδαφος. Αποτελεί το πιο ολιγοτροφικό μικροπεριβάλλον του σπηλαίου και σε σχετικά καλή κατάσταση υπάρχει στους θαλάμους δεξιά και αριστερά της τεχνητής εισόδου.
Μιας και οι ποσότητες οργανικής ύλης είναι πολύ μικρές, οι βιοκοινωνίες που ζουν εδώ είναι οι φτωχότερες του σπηλαίου.
Η παρουσία αρπακτικών κολεοπτέρων και αραχνών είναι πολύ μικρή και γι' αυτό πιθανά μόνo εδώ γίνεται αισθητή η παρουσία του πολύ σημαντικού τρωγλόβιου δίπλουρου.

Τοιχώματα. Στα τοιχώματα, μέχρις ύψους 1 μ. κατά μέσο όρο, ζουν αράχνες, διπλόποδα και δίπλουρα.