Στα Εγκαταλελειμμένα Χωριά της Ελλάδος

[Vagelis Gar]

** Στα εδώ πλιθρόκτιστα κτίσµατα φαίνεται ευδιάκριτα ο τρόπος κατασκευής µε τις ενδιάµεσες ξυλοδεσιές και σε ορισµένες περιπτώσεις η χρήση µιας ελαφριάς, ξυλόπηκτης κατασκευής, τύπου τσατµά (πλαισιωτός σκελετός). Ο τρόπος χτισίµατος µε ωµές πλίθρες δεν ήταν βέβαια άγνωστος στις υπόλοιπες περιοχές του ηπειρωτικού χώρου της Ελλάδας. Χρησιµοποιούνταν όµως, όχι για το σύνολο των κτισµάτων ενός οικισµού όπως συµβαίνει στα Κορέστεια, αλλά µεµονωµένα, για την ανέγερση βοηθητικών, πρόχειρων κτισµάτων. Αντίθετα, ο εµπειρικός αυτός τρόπος κατασκευής στην περίπτωση των Κορεστείων δεν είναι καθόλου πρόχειρος, κάτι που διαφαίνεται σε ορισµένες κατασκευαστικές λεπτοµέρειες, όπως στα ανακουφιστικά τόξα πάνω από το ανωκάσι των κουφωµάτων.

[Vagelis Gar]

[Vagelis Gar]

** Τα κουφώµατα είναι απλές, αδρές, ξύλινες κατασκευές όπου ελάχιστα τζαµλίκια έχουν σωθεί. Χαρακτηριστική είναι η εξώπορτα των σπιτιών, η οποία είναι δίφυλλη και αρκετά φαρδιά, καθώς από εκεί περνούσαν τόσο οι άνθρωποι, όσο και τα ζώα. Εξωτερικά επιχρίσµατα συναντώνται σπάνια, κυρίως σε νεότερα κτίσµατα, και στις ελάχιστες αυτές περιπτώσεις παρατηρείται µια απαλή απόχρωση του γαλάζιου, όπου το χρώµα φαίνεται να αναµιγνύονταν µαζί µε τον σοβά.

[Vagelis Gar]

** Όσον αφορά στη µορφολογία, τα κτίσµατα του οικισµού είναι κατά βάση πλατυµέτωπα και διώροφα, µε τριµερή διάταξη της κάτοψης και στους δύο ορόφους. Στο ισόγειο, οι δύο ακριανοί χώροι έχουν λίγα και µικρά παράθυρα, επικοινωνούν µόνο µέσω του τρίτου χώρου που βρίσκεται ανάµεσα τους και χρησιµοποιούνται κατά κανόνα για τις γνωστές δευτερεύουσες λειτουργίες των αγροτικών σπιτιών, δηλαδή για αποθήκευση, για στάβλιση των ζώων και κατά περίπτωση, για κάποιες ειδικές εργασίες.

[Vagelis Gar]

Ο ενδιάµεσος χώρος φιλοξενεί τη σκάλα και στην όψη του υπάρχει η εξωτερική είσοδος, διαδραµατίζοντας έτσι ρόλο κόµβου της κατακόρυφης κυκλοφορίας. Στον όροφο ο αντίστοιχος προθάλαµος εµφανίζεται άλλοτε µερικά ή ολικά κλειστός και άλλοτε, προεκβάλλει προς τα έξω µε τη µορφή µικρού µπαλκονιού, στηριζόµενο πάνω σε ξύλινα φουρούσια.

[Vagelis Gar]

[Vagelis Gar]

** Αντίστοιχη διάταξη δωµατίων µε εκείνη του ισογείου, ακολουθείται και στον όροφο, µε την εσωτερική συµµετρία να γίνεται πάντα εµφανής και στη µακριά όψη του κατά βάση ορθογώνιου κτίσµατος. Το ένα δωµάτιο, όπου συνήθως υπάρχει και το τζάκι, αξιοποιείται για την εσωτερική ζωή των µελών της οικογένειας και λειτουργεί ως κουζίνα, καθιστικό και υπνοδωµάτιο µε τις ονοµασίες σπίτι, µαγειρειό, οντάς.

[Vagelis Gar]

** Ο δεύτερος χώρος χρησιµοποιείται κυρίως ως καλό δωµάτιο για την υποδοχή ξένων, µε τις ονοµασίες σάλα ή µουσαφίρ οντάς. Ο Κωνσταντίνος Παπαϊωάννου στα πολύτιµα κείµενά του για το ελληνικό παραδοσιακό σπίτι επισηµαίνει ότι “…πιθανότερα θα χωρίζονταν στοιχειωδώς ο χώρος διηµέρευσης και µαγειρέµατος από εκείνη του ύπνου. Το βέβαιο πάντως είναι ότι, η όποια χωροθέτηση των λειτουργιών θα χαρακτηριζόταν από ευελιξία”.

[Vagelis Gar]

[Vagelis Gar]

** Μπορεί λοιπόν, στην εσωτερική διάρθρωση να εµφανίζεται µια ευελιξία, ωστόσο εξωτερικά και µάλιστα στο σύνολό τους τα κτίσµατα φαίνονται να έχουν κτισθεί µε έναν συγκεκριµένο προσανατολισµό. Έχοντας όλα, τα βλέµµατα τους στραµµένα προς µια κατεύθυνση, µοιάζουν να σε κοιτούν σαν να ζητούν κάτι από εσένα. Αυτό µαρτυρεί κι η χωροθέτησή τους, καθώς τα ανοίγµατα των κτισµάτων βρίσκονται στην ευεργετικότερη, νότια πλευρά, ενώ είναι ανύπαρκτα στη βορεινή, πίσω όψη. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι, ακόµη κι οι σύγχρονες τάσεις της λεγόµενης βιοκλιµατικής αρχιτεκτονικής στηρίζουν τις θεµελιώδεις αρχές τους στη λαϊκή αρχιτεκτονική.

[Vagelis Gar]

** Μια αρχιτεκτονική που παλεύει να επιβιώσει στο πέρασµα του χρόνου. Μια µοναδική περίπτωση άλλωστε, αποκατάστασης ενός κτιρίου στην Κρανιώνα, αλλά ακόµη περισσότερο η άριστη κατάσταση του συνόλου των κτισµάτων, µέσα στο κινηµατογραφικό αλλά απόλυτα εναρµονισµένο µε τη φύση σκηνικό, µοιάζουν να βροντοφωνάζουν για µια άµεση, ήπια επέµβαση, συντήρηση και αξιοποίηση αυτού του µαγευτικού τόπου.

[Vagelis Gar]

[Vagelis Gar]

Ευχαριστώ τον φίλο και συνοδοιπόρο Κώστα Αλεξίου που με συνόδευσε και σε αυτό το οδοιπορικό.

[Vagelis Gar]

Ο επίλογος του οδοιπορικού μου θα είναι μια έκληση σε όλους εκείνους που έχουν την δύναμη και την θέληση να προστατέψουν αυτόν τον μοναδικό θυσαυρό πολιτιστικής κληρονομιάς. Είναι πραγματικά πολύ κρίμα τέτοια μνημεία να τα αφήνουμε στο έλεος του αδυσώπητου χρόνου....

Σας ευχαριστώ για τον χρόνο που αφιερώσατε
Πάντα όρθιοι...

Πηγές:
Φωτογραφία και σχόλια: Βαγγέλης Γκαραγκούνης
* Ιστορικές Πληροφορίες: http://www.greekscapes.gr/index.php
** Περί Αρχιτεκτονικής: Δήμητρα Κύρκου Αρχιτέκτων - Μηχανικός ΑΠΘ

[sek]

Συγχαρητήρια! Και για τα σχόλια και για τις φωτό και βέβαια για την βόλτα!