Συζήτηση από το περιοδικό "το Τέταρτο", του Μάνου Χατζηδάκι, τον Φεβρούαριο του 1986. Σαν thread του moto.gr ένα πράγμα... αλλά 22 χρόνια πριν.
ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ: "ΠΕΡΙ ΜΗΧΑΝΟΒΙΩΝ"
Περιοδικό "Το Τέταρτο" - Φεβρουάριος 1986
Στη συζήτηση συμμετείχαν ο Δημήτρης Παπανδρέου, για πολλά χρόνια πρωταθλητής Ελλάδας στη μοτοσικλέτα και με συμμετοχές σε διεθνείς αγώνες, εκδότης του περιοδικού Μότορ Σπορτ, ο Διονύσης Χοϊδάς, δημοσιογράφος, ειδικός σε θέματα μοτοσικλέτας, η Μάγδα Τορναζάκη, τεχνικός ηλεκτρολόγος μηχανικός και ο Αχιλλέας Φακατσέλης, δημοσιογράφος. Από το Τέταρτο συμμετείχαν ο Μάνος Χατζηδάκις, ο Γιώργος Κοροπούλης και ο Γιώργος Μπράμος.
ΜΧ: Μηχανόβιους λέμε αυτούς που κάνουν σούζες, αυτούς που τρέχουν, αυτούς που κλέβουν τσάντες κλπ. Αλλά μηχανόβιους λέμε κι αυτούς που απλώς ανεβαίνουν σε μια μηχανή, σε μια μοτοσικλέτα, και πάνε στη δουλειά τους. Θα πρέπει λοιπόν να γίνει κάποιος διαχωρισμός: τι σημαίνει εντέλει η λέξη μηχανόβιος, είναι υβριστική ή απλώς χαρακτηρίζει;
ΜΤ: Εγώ δεν συμφωνώ καθόλου με τη χρήση της λέξης μηχανόβιος.
ΜΧ: Ναι, κι εγώ, γιατί η λέξη σημαίνει πως ο βίος του περί ου (ή της περί ης) ο λόγος είναι η μηχανή.
ΔΧ: Εγώ συμφωνώ με αυτόν τον όρο. Αν εκφράζει έναν τρόπο ζωής στη σχέση του με τη μοτοσικλέτα, γιατί όχι; Θα μπορούσε κάλλιστα κάποιος να κλέψει μια τσάντα χρησιμοποιώντας μηχανή, αλλά να μην είναι μηχανόβιος, απλώς μηχανοχρήστης, που το συγκεκριμένο εργαλείο -η μηχανή- τον βολεύει, τον διευκολύνει ν' ασκεί σωστά το επάγγελμά του: να κλέβει τις τσάντες γρήγορα.
ΜΤ: Το θέμα είναι αν η μοτοσικλέτα μπορεί να καθορίζει έναν τρόπο ζωής. Εκεί διαφωνώ: η μοτοσικλέτα μπορεί να συμπληρώνει τη ζωή, αλλά δεν την καθορίζει.
ΜΧ: Ωστόσο, ο χαρακτηρισμός μηχανόβιος μας αναγκάζει ακριβώς ν' αντιμετωπίσουμε αυτήν την περίπτωση: ενός ανθρώπου που η μηχανή καθορίζει τη ζωή του. Ειδάλλως, από κει και πέρα, τη μηχανή απλώς τη χρησιμοποιούμε: για να κλέψουμε, για να πάμε στη δουλειά μας.
ΜΤ: Ναι, αλλά αν υιοθετήσουμε αυτόν τον διαχωρισμό, αποκλείουμε αυτούς που αγαπάνε τη μηχανή.
ΓΜ: Νομίζω πως η μοτοσικλέτα είναι πρώτα από όλα κάτι που αγαπιέται. Η εξυπηρέτηση έρχεται μετά, δεν είναι το πρωτεύον στοιχείο. Ας το ξεκαθαρίσουμε άλλωστε ευθύς εξαρχής: η μοτοσικλέτα δεν είναι ένα εργαλείο σαν το "σύνθετο", αλλά δεν είναι επίσης αυτοκίνητο.
ΑΦ: Εγώ συμφωνώ απόλυτα με τη λέξη μηχανόβιος. Πρώτα πρώτα είναι κάποιοι άνθρωποι που χρησιμοποιούν μηχανή. Κάπως πρέπει να τους ονομάσουμε, δεδομένου ότι συχνά αναφερόμαστε σ' αυτούς -χωρίς αυτή η ονομασία να σημαίνει σώνει και καλά κάτι περισσότερο. Απλώς πρέπει να υπάρχει μια λέξη.
ΜΧ: Ναι, αλλά το μηχανόβιος είναι πολύ ισχυρή λέξη.
ΜΤ: Κι επιπλέον γιατί πρέπει να ταυτίζουμε τη "μηχανή" με τη μοτοσικλέτα; Υπάρχουν χιλίων ειδών μηχανές.
ΑΦ: Είναι όμως διαφορετικός ένας όρος που προωθείται μέσα σε μια κοινωνία που τη χαρακτηρίζει το εμπόρευμα και το θέαμα. Θα πρέπει, σ' αυτήν την περίπτωση, να τον συνδυάσουμε με τη μηχανή (ή τη μοτοσικλέτα) σαν κοινωνικό φαινόμενο, κοινωνική ανάγκη κι ίσως τρόπο ζωής.
ΜΤ: Δεν έχει σχέση ο τρόπος που εσύ το αντιλαμβάνεσαι. Προς τα έξω, στο κοινό, δεν έχει δοθεί στη λέξη μηχανόβιος η ρομαντική ερμηνεία που εσύ θέλεις να δώσεις.
ΑΦ: Το ίδιο συμβαίνει όμως και με άλλες κατηγορίες ανθρώπων. Με τη λέξη αναρχικός δεν συμβαίνει περίπου ό,τι συμβαίνει και με τη λέξη μηχανόβιος;
ΔΧ: Όχι παιδιά. Το πρόβλημα είναι άλλο: ότι, αυτή τη στιγμή, η λέξη μηχανόβιος χρησιμοποιείται αρνητικά -για τη μοτοσικλέτα και τον μοτοσικλετιστή. Η ίδια αυτή λέξη είναι φοβερά ευφυής και ακριβής όσον αφορά αυτό που θέλει να δηλώσει. Αν απλώς κατέχεις ή χρησιμοποιείς μια μηχανή, είσαι "μηχανοκτήτης" ή "μηχανοχρήστης", ας πούμε (αν και η λέξη δεν χρησιμοποιείται). Αν όμως βιώνεις τη μηχανή -και κανείς δεν μπορεί να απαγορεύσει να βιώνεις τη μηχανή- αν πιάνεις τους παλμούς της, είσαι "μηχανόβιος". Κι όμως, σε λένε "μηχανόβιο" όταν θέλουν να σε βρίσουν. Αλλά, όπως και να σε λέγανε, το γεγονός και μόνο ότι καβαλάς μοτοσικλέτα το έχουν ήδη απορρίψει, άσχετα αν χρησιμοποιούν καλές ή κακές λέξεις. Κατά συνέπεια, η λέξη μηχανόβιος μου αρέσει αν και ακριβής στο βαθμό που με αφορά. Ούτως ή άλλως βέβαια, δεν πρόκειται να εκτιμήσω αυτούς που την "ανακάλυψαν".
ΓΜ: Εγώ νομίζω πως δεν έχει καμία σχέση το ποιος "ανακάλυψε" αυτήν τη λέξη. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η λέξη βόλεψε -κακώς, κατά τη γνώμη μου- μια ολόκληρη "κοινωνική" κατακραυγή, την κατακραυγή δηλ. ορισμένης πλειοψηφίας απέναντι σ' ένα φαινόμενο: την αγάπη για τη μοτοσικλέτα. Το κακό είναι ότι αυτή η λέξη, στην ουσία της, στην ετυμολογία της, δεν είναι κατάλληλη για όλη αυτή τη ρητορεία. Είναι η καλύτερη λέξη που θα μπορούσε να βρεθεί για να λοιδορήσουν τους "μηχανόβιους".
ΜΧ: Να κάνω μια συμπληρωματική αναφορά: πριν 15-20 χρόνια, ο Ζαμπέτας, θέλοντας να σατιρίσει την προσήλωση του Φάμπα στην κλασική κιθάρα, του είπε σε μια δεδομένη στιγμή, ενώ έπαιζαν μαζί: "Άντε ρε... ρεσιταλόβιε". Το ρεσιτάλ είναι μια νόμιμη κατάσταση, διόλου κωμική. Αλλά ο τρόπος που αναφέρθηκε σ' αυτήν ο Ζαμπέτας περιείχε τη σάτιρα: "Ζει με την έννοια του ρεσιτάλ, εκτός του ρεσιτάλ δεν ζει". Κάτι αντίστοιχο πρέπει να βρούμε και στη λέξη "μηχανόβιος". Αφαιρώντας της την κακή, την υβριστική έννοια που δίδουν πολλοί εξαιτίας των αντικοινωνικών στοιχείων. Αλλά από κει και πέρα υπάρχει σάτιρα, τουλάχιστον. Για μένα, που είμαι άσχετος και δεν μπορώ να οδηγήσω ούτε αυτοκίνητο ούτε ποδήλατο, η λέξη μηχανόβιος χαρακτηρίζει περισσότερο αυτούς που μ' ενοχλούν με τη μηχανή παρά αυτούς που απλά τη χρησιμοποιούν. Η έννοια του μηχανόβιου περισσότερο συσχετίζεται μ αυτούς που ξαφνικά μπροστά μου κάνουν μια σούζα και περνάνε με κίτρινα και με πιάνει τρόμος ότι μπορούσα να ήμουν στο μέσον του δρόμου και ποιος τον σταμάταγε - ή με άλλους που κάνουν ένα πολύ υψηλό θόρυβο διασχίζοντας κάποια απίθανη μεριά όπου ενδεχομένως κάθομαι εγώ ήσυχος και κουβεντιάζω.
ΔΠ: Ναι, έτσι ξεκίνησε το πράγμα, αλλά έχει γενικευτεί. Και δεν κάνουν και πολλά πράγματα κάποιοι για να αναθεωρηθεί αυτή η άποψη -παρ' όλο που όταν αγαπάς κάτι πρέπει να πείθεις για τη λειτουργία του, να μην αδιαφορείς.
ΜΧ: Η έννοια μηχανόβιος συσχετίστηκε προηγουμένως με την έννοια αναρχικός. "Αναρχικός" είναι κάθε ζωντανός άνθρωπος που αναθεωρεί και δεν χάβει τα δεδομένα, αλλά εννοεί να τα σκαλίζει από κάτω και να τα ξαναφέρνει διαλελυμένα επάνω για να τα επανασυνθέσει. Αυτή είναι άλλωστε και μια υγιής άποψη του ζωντανού ανθρώπου. Κι όμως η έννοια αναρχικός είναι συνδεδεμένη με μερικά παιδιά που εμφανίζονται διαμαρτυρόμενα και που δεν ξέρω κατά πόσον η διαμαρτυρία τους είναι κοινωνική αντίδραση ή αντίδραση λόγω ηλικίας, χωρίς σκέψη και χωρίς περισυλλογή... Εγώ πιστεύω πως ένας αναρχικός, πριν δράσει, σκέφτεται.
(στο σημείο αυτό ανοίγει κουβέντα περί "αναρχικών" και περί του κατά πόσον οι "μηχανόβιοι" αποτελούν "τάξη", ενώ στο βάθος ακούγονται θόρυβοι μηχανών που διασχίζουν την Πανεπιστημίου - κι ίσως ο τριγμός και ο βρυγμός των οδόντων του Μπακούνιν... Τη συζήτηση επαναφέρει ο)
ΓΜ: Συζητάμε τον όρο μηχανόβιοι. Πρόκειται για ένα κοινωνικό στρώμα -μην το λέμε "τάξη", δεν είναι- που πρώτον, αποτελεί μειοψηφία, δεύτερον, βρίσκεται υπό διωγμόν και τρίτον, προκαλεί. Να εξετάσουμε αυτά τα τρία στοιχεία - κι ας ξεκινήσουμε από την πρόκληση. Νομίζω...
ΓΚ: Γιώργο, να σε διακόψω. Βάζεις σ' ένα δρόμο τη συζήτηση, ωραία! Για να τον ακολουθήσουμε όμως θα πρέπει να αλλάξουμε και στιλ συζήτησης - όχι όπως συζητάμε περί μηχανόβιων τόση ώρα.
ΜΧ: Μας ενδιαφέρει πάρα πολύ...
ΓΚ: Δεν έχω καμία αντίρρηση.
ΜΧ: ...και να σου πω γιατί: για τον έναν και βασικό λόγο ότι πρέπει αυτό το στρώμα να απαλλαγεί από τα παράσιτα, απ το μίασμα.
ΓΚ: Το μόνο που θέλω είναι να πάψουμε να διαπραγματευόμαστε την πρόκληση ή όποιο άλλο θέμα διαλέξουμε με συγκεχυμένο τρόπο. Χρησιμοποιούμε όρους που σημαίνουν ένα σωρό πράγματα και καταλήγουν να μη σημαίνουν τίποτα.
ΜΧ: Αυτό είναι καφενείο, παιδί μου!
ΓΚ: Το καφενείο είναι δηλαδή εξ ορισμού ασύντακτο;
ΜΧ: Είναι εξ ορισμού μη καθοριζόμενο.
ΓΜ: Η αγωνία να αποκαθαρθεί ή να μην αποκαθαρθεί ο όρος, να βρούμε έναν άλλο όρο ενδεχομένως ή να "αποκαταστήσουμε" τον όρο που διαθέτουμε - είναι από τα βασικά πράγματα.
ΜΧ: Γι αυτό επιμένω στον προσδιορισμό.
ΓΚ: Ναι, αλλά αυτό που είπατε δεν είναι ερώτηση επί του προσδιορισμού, είναι ήδη προσδιορισμός. "Το θέμα είναι να αποκαθαρθεί αυτό το στρώμα κλπ κλπ" - αυτό δεν είναι ερώτηση, είναι απάντηση. Τι να συζητήσουμε περί προκλήσεως, όταν έχουμε τάξει στη συζήτηση έναν σκοπό: την κάθαρση του όρου "μηχανόβιος", όταν έχουμε ήδη αναφερθεί σε "μειοψηφίες" και "μιάσματα". Υπάρχει περίπτωση να συζητήσουμε για τη νοοτροπία των μηχανόβιων; Επισημαίνω την πολιτική παρασημαντική της μεθόδου συζήτησης που έχουμε επιλέξει: όταν ένας χώρος εμφανίζεται προκλητικός, τότε ή η πρόκληση τον καθαγιάζει (πρόκειται για τη θετική "ανάγνωση") ή γίνεται αμέσως λόγος για "μιάσματα" οπότε εγκαινιάζεται η λογική των εσωτερικών εκκαθαρίσεων (αρνητική "ανάγνωση"). Κατά συνέπεια, ή η πρόκληση θεωρείται αρετή -άρα προς τι η συζήτηση;- ή η πρόκληση θεωρείται συκοφαντική πράξη -άρα στους πολλούς και υγιείς μηχανόβιους προσφέρεται μια διέξοδος: "απαλλαγείτε από τα παράσιτα και ελάτε να σας αναγνωρίσουμε". Και στη μια και στην άλλη περίπτωση δεν συζητάμε.
Απάντηση με παράθεση
