Τα κύρια συστατικά του έθνους είναι η κοινή ιστορία, η θρησκεία, η γλώσσα, οι κοινοί αγώνες και ό,τι άλλο συντελεί στην οντότητα και στην εθνική συνοχή και στη συνέχεια μες το χρόνο. Είναι, οπωσδήποτε, και η εθνική συνείδηση που αποτελεί τη βασική κατηγορία του έθνους και από την οποία εξαρτάται η διατήρηση της υπόστασης ενός έθνους. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα όλες αυτές οι συνιστώσες εκφράζονται από τα ομηρικά χρόνια, αλλά λαμβάνουν την ουσιαστική έκφρασή τους από τον Αριστοτέλη. Αυτή η ολότητα της έννοιας έθνους επιβεβαιώνεται με την συνείδηση της καταγωγής και της πνευματικής συνέχειας του ελληνικού έθνους, με εκδηλώσεις της σύγχρονης λαϊκής ζωής και των πολιτισμικών εκφάνσεων που είναι ίδιες με το παρελθόν, καθώς αναπαράγονται και επιβιώνουν στην ιστορική τους προοπτική, ως σήμερα, ως μία συνειδητή ενέργεια των Νεοελλήνων. Το αυτό ισχύει για τη γλώσσα, τα τοπωνύμια, το δημοτικό τραγούδι, την τέχνη, τη σύνδεση του ελληνισμού με την Ορθοδοξία.
Αυτά, συνοπτικώς, συνιστούν την ουσία της εθνικής ταυτότητας ως αμάλγαμα ενός συνόλου ιδεών και εκφράσεων στο λόγο, την τέχνη, την παράδοση, τη θρησκευτική συνείδηση. Το αυτό παρατηρείται και στους λοιπούς ευρωπαϊκούς λαούς, οι οποίοι, αυτονοήτως, υπερασπίζονται τις παραπάνω αρχές και αξίες και μάλιστα υπερμέτρως, αν κρίνουμε από τα παλαιά και σύγχρονα σχολικά εγχειρίδια. Και δεν εννοούμε ότι αυτό επιβάλλεται από την κρατική ιδεολογία, αφού το έθνος αποτελεί αναμφιστητήτως έννοια του είναι (του υπάρχειν) και όχι του δέοντος είναι.
Η διατήρηση της εθνικής ταυτότητας των συμπατριωτών μας απετέλεσε ένα βασικό ζητούμενο, και εξακολουθεί να είναι, στη χώρα μας κατά τις παραμονές της εισόδου της Ελλάδος στην τότε Ε.Ο.Κ. Και εξακολουθεί να είναι, αφού μετά την είσοδό τους στην Ευρώπη, η έννοια της εθνικής ταυτότητας μπορεί να συγχέεται, είτε και συγχέεται, με την ευρωπαϊκή ταυτότητα των πολιτών των κρατών-μελών της Ε.Ε. Στο ζητούμενο αυτό υπεισήλθε και ένας άλλος παράγων: η παγκοσμιοποίηση. Αλλά η Ευρώπη, φρονώ, ότι επιθυμεί τα κράτη-μέλη της να διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα, υπενθυμίζουμε εδώ το σχετικό άρθρο της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Ο Ευρωπαίος πολίτης, και φυσικά και ο Έλλην, θέλει μία Ευρώπη πολυμορφική και όχι πολυπολιτισμική, μία Ευρώπη που να είναι σύνθεση όλων των παραδόσεων, των αξιών και όλων εκείνων των παραγόντων που εκφράζουν την εθνική ταυτότητα ενός εκάστου μέλους της Ε.Ε.
Ο στρατηγός Ντε Γκωλ, εξέχουσα ευρωπαϊκή μορφή, οραματίσθηκε μία ευρωπαϊκή πραγματικότητα εθνών και κρατών, που μπορεί να ανοικοδομηθεί πάνω στη συνεργασία των εθνών της. Η εικόνα της πραγματικής Ευρώπης δύναται να συνυπάρξει με αλληλεπιδράσεις, συνεργασίες, κατανόηση, σεβασμό και αλληλεγγύη. Και βέβαιον είναι ότι το κύριο αίτημα της πλειοψηφίας των Ευρωπαίων πολιτών, και επομένως και των Ελλήνων, πέρα και μακριά από τις αντιλήψεις των τεχνοκρατών των Βρυξελλών, είναι να διατηρηθεί ακέραιη η εθνική ταυτότητα των λαών, την οποία θεωρούν ως απαραίτητη προϋπόθεση της ολοκληρώσεως της Ε.Ε. Στη λογική αυτή εντάσσεται, πλην όλων των άλλων, και η εθνική γλώσσα των λαών της Ε.Ε., στη συνείδηση της αλληλεγγύης, της κατανόησης, των συνεχών κοινών αγώνων. Και οι αρχές αυτές, που συνειδητώς διεμόρφωσαν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, αποτελούν την άμυνά της έναντι στην απειλή της παγκοσμιοποιήσεως και τα παρεπόμενά της^ την μαζοποίηση, τον πολυπολιτισμό, την ασυνέχεια.
Η εθνική ταυτότητα ενός εκάστου των ευρωπαϊκών λαών αποτελεί, εν τέλει, την ουσιώδη προυπόθεση για την κοινή, ειρηνική, δημοκρατική, κοινωνική Ευρώπη, μολονότι αυτή η πορεία της ενίοτε διαθλάται από πολιτικές και πνευματικές ηγεσίες με διεθνείς ιδεοληψίες, ιδιαιτέρως προερχόμενες από νεωστί εισελθούσες χώρες στην Ε.Ε. και οι οποίες απορρίπτονται από τους λαούς τους.
Η πεποίθησή μας, πάντως, εν προκειμένω, ότι οι πολίτες της χώρας μας θεωρούν επιμόνως και στερεώς, ως μεγίστη και ανεκτίμητη αξία, την εθνική ταυτότητα που την διετήρησε διαχρονικώς μέσω της παραδόσεως της ορθοδόξου πνευματικότητος^ λαμβάνει, ωστόσο, από την Ευρώπη και όλα εκείνα τα καλά που αυτή εκπέμπει συνδυάζοντας την ταυτότητα του Έλληνος με αυτήν του Ευρωπαίου, δίδοντας την υπεροχικήν αξίαν εις την πρώτην. Και νομίζω ότι το αίτημα των Ελλήνων του τέλους της δεκαετίας του ΄70, εν όψει της εισόδου της Ελλάδος στην Ε.Ε., που δηλωνόταν εμφαντικώς και θορυβωδώς εκείνους τους καιρούς στις αίθουσες των δύο μεγάλων Πανεπιστημίων της χώρας μας, έγινε δεκτό από τα ίδια γεγονότα και εκ της δοκιμασμένης αφομοιωτικής, αλλά και απορριπτικής των αρνητικών, ιδιοσυγκρασίας του Έλληνος.
Ο λόγος παραπάνω για την εθνική μας ταυτότητα και τον χαρακτήρα της στηρίχθηκε στην συνέχεια του ελληνικού έθνους στο σχήμα Αρχαιότητα - Βυζάντιο - Νέος Ελληνισμός (Τουρκοκρατία). Και έτσι είναι. Δεν θα αναφερθώ στην επιχειρηματολογία περί της συνεχείας του Έθνους - σημειώνω, μόνον, δείγματος χάρη, τον αυτοπροσδιορισμό του Ευγενίου Βουλγάρεως «είμαι βυζαντινός Νεοέλλην», αλλά και την φιλολογική και πνευματική παραγωγή των βυζαντινών λογίων από τον 6ο αι. κυρίως και εξής, αυτήν της επώδυνης τουρκοκρατίας και των νεωτέρων και συγχρόνων μας από τον Καβάφη, τον Σεφέρη, τον Ρίτσο, τον Ελύτη, ως τον βυζαντινό Θεοδωράκη που εξέφρασαν την πνευματική συνέχεια του Γένους. Και όμως στις ημέρες μας αίφνης μες από το Πανεπιστήμιο, μειοψηφικό τμήμα της λογιοσύνης μας, αλλά και από μέλη της κρατικής εξουσίας, εμφανίσθηκε η καινοφανής θεωρία της ασυνέχειας^ πρόκειται για την καλούμενη μεταμοντέρνα ιστοριογραφία. Αυτή αμφισβητεί την συνέχεια του ελληνικού έθνους, που την θεωρεί ως κατασκεύασμα του νεοϊδρυθέντος ελληνικού κράτους, που την αμφισβήτησε ο Fallmerayer^ την θεωρούν ως κατασκεύασμα, κρατικό ιδεολόγημα που δημιουργήθηκε από «εθνοκεντρικούς» ιστορικούς, τον κ. Παπαρρηγόπουλο, τον Σπ. Ζαμπέλιο, για να εξυπηρετηθεί η κρατική ιδεολογία.
Στοχεύουν στην διάλυση της εθνικής ταυτότητος επιδιώκοντας την δημιουργία ενός κράτους απροσώπου, στα πλαίσια ενός υπερεθνικού κράτους – μιάς ευρωπαϊκής επαρχίας – ή στην καλύτερη για τους σκοπούς των περίπτωση, στην δημιουργία ενός πολυπολιτισμικού, πολυεθνικού κράτους, όπου δεν θα υπάρχει εθνική ταυτότητα. ?ρα το κράτος, το μη εθνικό δηλαδή (το πολυεθνοτικό, το πολιτισμικό ως επαρχία ενός υπερεθνικού κράτους), θα έχει, με τον τρόπον αυτόν, κατ΄ αυτούς συνέχεια, το έθνος, όμως, δεν θα υπάρχει, αφού θα είναι πολυπολιτισμικό. Και συνιστούν την εφαρμογή αυτής της θεωρίας στο επίσημο κράτος, σε πρώτη φάση, ως διδακτέα ύλη στο μάθημα της Ιστορίας.
Η θεωρία αυτή δεν είναι νέα, παρουσιάσθηκε το 1962 από τον ?γγλο Romily Jenkins και το 1964 από τον Cyrie Manjo, ως πλήγμα διπλωματικό και εθνικό κατά της Ελλάδος εξαιτίας του Κυπριακού. Και θεωρούν οι νεωτεριστές μεταμοντέρνοι ιστορικοί παράδοξον πως και αριστεροί διανοούμενοι (Αλ. Σβώλος, Νίκος Βέης, Νίκος Σβορώνος) ακολουθούν την συνέχεια του Γένους, όπως και οι συντηρητικοί ιστορικοί Κ. Παπαρρηγόπουλος, Σπ. Ζαμπέλιος, Απ. Βακαλόπουλος. Δεν ξεύρω σε ποιόν βαθμό θα επηρεάσουν την κοινή γνώμη, την Πολιτεία, αλλά το μόνον βέβαιον είναι ότι θα απορριφθούν από την λαϊκή συνείδηση, όπως αυτή απέρριψε τις θέσεις του κλεινού Κοραή, την εποχή του Διαφωτισμού, που ζητούσε με την θεωρία της μετακενώσεως, να αδειάσουν οι Νεοέλληνες στο άδειο κοφίνι τους, το γεμάτο με ιδέες ευρωπαϊκό.
του Αθ. Ε. Καραθανάση, Καθηγητή Πανεπιστημίου
12η Απριλίου 2008
Απάντηση με παράθεση
Δηλαδή τόσα χρόνια ο ελληνάρας πήγαινε με όρεξη στο σχολείο, διάβαζε και είχε επίγνωση τι σημαίνει:
αλλά όσοι γνωρίζουν τι εστί απόδημος ελληνισμός καταλαβαίνουν τι εννοώ.