Τα αεροδρόμια των Σκοπίων, οι ανδριάντες και η Βίβλος
Η μετονομασία των αεροδρομίων Σκοπίων και Αχρίδος, σε «Μέγας Αλέξανδρος» και «Απόστολος Παύλος», εύλογα προκάλεσε συγκίνηση στην ελληνική κοινή γνώμη. Από μια μερίδα αντιμετωπίστηκε με σκωπτικότητα, ως «γλαφυρή», προσφέροντας πλούσιο υλικό σε γελοιογράφους. Σε άλλους διήγειρε ευαισθησίες για την παραχάραξη και οικειοποίηση συμβόλων και προσωπικοτήτων της ελληνικής μακεδονικής ταυτότητας και πολιτισμικής κληρονομιάς τους. Σε αυτό συνέβαλε και η γνωστοποίηση της ανέγερσης ανδριάντων του Μ. Αλεξάνδρου σε πόλεις της γείτονος (Στιπ, Περλεπές) καθώς και η εξαγγελία νέων για τον πατέρα του Αλεξάνδρου, Φίλιππο Β΄, και τον διδάσκαλό του, Αριστοτέλη! Η έκφραση δυσαρέσκειας που εκδηλώθηκε με δηλώσεις της υπουργού Εξωτερικών κ. Ντόρας Μπακογιάννη και των υφυπουργών του ίδιου υπουργείου κ. Γ. Βαληνάκη και κ. Ευρ. Στυλιανίδη επανέφερε στο διεθνές προσκήνιο το λιμνάζον πρόβλημα της διαφοράς Αθήνας-Σκοπίων για το κρατικό όνομα της ΠΓΔΜ.
Θα ήταν άχαρο και κοινός τόπος να ανοίξει κανείς διάλογο για τα σκιρτήματα αυτά εθνικιστικών κύκλων της ΠΓΔΜ. Σημαντικότερο είναι η ελληνική κοινή γνώμη να αντιληφθεί και να προβληματισθεί για τους λόγους της «προβακατόρικης» αυτής ενέργειας – κατά ρήση του Ευρωπαίου επιτρόπου για τη διεύρυνση, Όλι Ρεν.
Ορισμένοι σκεπτικιστές διατυπώνουν την άποψη, ότι μια τέτοια προκλητική προς την Ελλάδα ενέργεια δεν αποτελεί παρά, απλά, προσθήκη ενός ανέξοδου διπλωματικού ανταλλάγματος προσεχούς προσφοράς των Σκοπίων στην Αθήνα για «συνθηκολόγηση» στο θέμα το ονόματος. Δεν πρόκειται περί αυτού. Τα αίτια είναι βαθύτερα και συναρτώνται με τη διαδικασία διαμόρφωσης του διευρυμένου ιστορικού μύθου, που διαμορφώνεται στη γειτονική μας χώρα, κυρίως από την ανακήρυξή της σε ανεξάρτητο κράτος το 1991.
Η παλαιά θεωρία για τις απαρχές διαμόρφωσης της εθνικής ταυτότητας των Σλαβομακεδόνων – των Μακεντόντσι – από την εποχή της καθόδου των σλαβικών φυλών στη Μακεδονία (6ος αιώνας μ.Χ.) μετακινήθηκε κατά μία τουλάχιστον χιλιετία σε βάθος χρόνου για να συμπεριλάβει και τους αρχαίους Μακεδόνες (5ος αι. π.Χ.). Επιπλέον, ο αναρτημένος σε όλες τις σχολικές αίθουσες κλασικός χάρτης-πατρόν, που προσδιόριζε απλά τα «γεωγραφικά και εθνοτικά (σλαβικά)» όρια μιας ενιαίας Μακεδονίας προς νότο, ως τον Όλυμπο και τη Χαλκιδική, σήμερα ρητά αναφέρεται ως ο χώρος της διαχρονικής «τακτοβίνας» (πατρίδας) των Μακεντόντσι.
Η διπλή αυτή «βελτιωμένη» αναθεώρηση της ταυτότητας του χώρου της πατρίδας, του χρόνου της εθνογένεσης, καθώς και της ιστορικής πορείας του «μακεδονικού λαού», προσφέρει δύο τινά: παρέχει στο νεοσύστατο ανεξάρτητο κράτος διευρυμένα «πατρώα» εδάφη (άσχετα αν «σήμερα» αυτά τελούν υπό ελληνική και βουλγαρική διοίκηση) και εμπλουτίζεται το έθνος των Μακεντόντσι με πληθώρα ιστορικών προσωπικοτήτων και συμβάντων. Στο διευρυμένο ιστορικό πάνθεον περιλαμβάνονται ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Φίλιππος (4ος αι. π.Χ.), ο Αριστοτέλης, οι Μακεδόνες, οι πρώτοι Ευρωπαίοι χριστιανοί, που αποδέχθηκαν το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου κατά την περιοδεία του στις πόλεις της μακεδονικής «τακτοβίνας» (Φίλιπποι, Θεσσαλονίκη, Βέροια), ακόμα και ο μεταγενέστερος «πρόγονος», αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Βασίλειος Β΄, ο «Μακεδόνας» (πρόκειται, βέβαια, για τον «Βουλγαροκτόνο», πλάι στον έτερο «Μακεδόνα», και αυτόν, τον αυτοκράτορα των Βουλγάρων Σαμουήλ!).
Το όλο εγχείρημα, βέβαια, στοχεύει όχι τόσο στην υπηρέτηση της ιστορικής ακρίβειας, όσο στη διαμόρφωση ενός libro d΄ οro, ως ευυπόληπτου διαβατηρίου για την είσοδο της χώρας στην Ευρώπη των 27.
Ερχόμαστε τώρα στο επίκαιρο θέμα της αιφνιδίας επιδημίας, που ενέσκηψε στη γείτονα, με την ανέγερση μνημείων και μετονομασιών οδών, αεροδρομίων κ.λπ. με ονόματα της αρχαίας ελληνικής ιστορίας. Αν κρίνει κανείς από πρόσφατα δημοσιεύματα στον ευρωπαϊκό Τύπο, κατά δεκάδες προσκαλούνται στην ΠΓΔΜ ξένοι δημοσιογράφοι, όπου μαζί με την πλουσιοπάροχη φιλοξενία, λαμβάνουν και ικανή δόση πλύσης εγκεφάλου στο νέο εθνογενετικό δόγμα.
Λιγότερο, ως καθόλου αντιληπτοί, έγιναν στην Ελλάδα οι λόγοι της μετονομασίας του αεροδρομίου Αχρίδος σε «Απόστολος Παύλος». Ουδείς, βέβαια, διεκδικεί την ταυτότητα του Παύλου. Εξ ου και η διακήρυξη στα Σκόπια, ότι η ονομασία ποιεί τιμή στον Απόστολο των Εθνών. Ωστόσο, πίσω από την ενέργεια αυτή κρύβεται μια ακόμα διάσταση του υπό συνεχή διεύρυνση ιστορικού δόγματος των γειτόνων μας. Τα τελευταία χρόνια, μεταξύ των ιστορικών διαπιστευτηρίων της Republika Makedonija, άρχισε να προβάλλεται η «τακτοβίνα» των Μακεντόντσι και ως χώρα της Βίβλου και μάλιστα ως το πρώτο ευρωπαϊκό έδαφος, όπου ιδρύθηκαν χριστιανικές εκκλησίες. Και αυτό γιατί, όπως αναφέρεται και στις «Πράξεις των Αποστόλων», ο Παύλος, ενώ βρισκόταν στην Τρωάδα, «είδε σε όραμα άνδρα Μακεδόνα να τον καλεί να έλθει στη Μακεδονία να τους βοηθήσει». Ανταποκρίθηκε, πέρασε στη Χρυσούπολη (σημερινή Καβάλα) και, πριν κατεβεί σε Αθήνα και Κόρινθο, δίδαξε το λόγο του Ιησού σε Φιλίππους, Θεσσαλονίκη και Βέροια, όπου πολλοί Ιουδαίοι και Έλληνες δέχθηκαν το κήρυγμά του.
Η ονομασία, λοιπόν, του αεροδρομίου της Αχρίδας με το όνομα του Αποστόλου δεν είναι τόσο «αθώα». Ούτε μπορεί να θεωρηθεί ως έκφραση χριστιανικής ευλάβειας και μάλιστα σε μια περιοχή που περιτριγυρίζεται κατά πλειοψηφία από μουσουλμανικό - αλβανικό πληθυσμό. Παρ΄ όλο που ο Παύλος ουδέποτε πάτησε σε εδάφη της σημερινής FYROM, οι κρατικοί προπαγανδιστές στα Σκόπια, με την ονομασία του αεροδρομίου περνούν δύο μηνύματα. Από τη μια πλευρά, οικειοποιούνται θρησκευτικά, πολιτισμικά, αλλά και τουριστικά την εκχριστιανική αποστολή του Αποστόλου Παύλου και από την άλλη αποκαλύπτουν ανερυθρίαστα τις εδαφικές τους φαντασιώσεις επί της ελληνικής Μακεδονίας. Η διεκδίκηση των Φιλίππων της Θεσσαλονίκης και της Βέροιας ως τμημάτων της «πατρίδος τους», ήδη από τον 1ο αι. μ.Χ., δηλαδή πέντε αιώνες πριν αρχίσει η σταδιακή κάθοδος σλαβικών φύλων προς Νότο, επιτυγχάνεται με την κλασική πλέον εξίσωση: εφόσον ο Απόστολος προσκλήθηκε στο όραμά του από «άντρα Μακεδόνα» και δίδαξε τον χριστιανισμό σε τρεις μακεδονικές πόλεις και εφόσον τα Σκόπια έχουν τη μονοπωλιακή χρήση αλώβητου του μακεδονικού ονόματος μέσω της «συνταγματικής» τους ονομασίας, τότε χώρος, κάτοικοι και ιστορία της Μακεδονίας τους ανήκουν μονοπωλιακά.
Το άρθρο 7 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας, μεταξύ Ελλάδος και FYROM του 1995, προβλέπει μεταξύ άλλων, ότι εάν το ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη θεωρεί, ότι «ένα ή περισσότερα σύμβολα που αποτελούν μέρος της ιστορικής ή πολιτιστικής του κληρονομιάς χρησιμοποιείται από το άλλο μέρος, θα επισημάνει τη φερόμενη αυτή χρήση στην προσοχή του άλλου μέρους και το άλλο μέρος θα προβεί σε απαραίτητη διορθωτική ενέργεια ή θα εξηγήσει για ποιο λόγο δεν θεωρεί απαραίτητο να πράξει κάτι τέτοιο».
Ο ελληνικός λαός, και ιδιαίτερα οι Μακεδόνες μας, επιθυμούν να μάθουν σε ποιες ενέργειες προέβη η ελληνική κυβέρνηση προς την κυβέρνηση της ΠΓΔΜ και, κυρίως, ποια ήταν η απάντηση της τελευταίας. Όποια και αν είναι, θα είναι χρήσιμο να βρίσκεται στο ντοσιέ της ελληνικής αντιπροσωπείας, όταν θα συζητείται η αίτηση ένταξης της γείτονος στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
του Ευάγγελου Κωφού, Εμπειρογνώμωνος πρεσβευτή στο ΥΠΕΞ
10η Απριλίου 2008
Απάντηση με παράθεση
