Το παρακάτω κείμενο το είχα γράψει και δημοσιεύσει στο bikenet.gr το 2006. Επειδή νομίζω ότι δεν έχει αλλάξει κάτι από τότε, το δημοσιεύω κι εδώ. Ελπίζω να το βρείτε ενδιαφέρον.
Όταν κάποιος αναβάτης δέχεται ένα ερέθισμα, δηλαδή κάτι που είδε – άκουσε – αισθάνθηκε κλπ -, ο συνολικός χρόνος αντίδρασής του αναλύεται σε επιμέρους στοιχεία.
1. Χρόνος επεξεργασίας από τον εγκέφαλο.
Αυτός είναι ο χρόνος που απαιτείται για να αντιληφθεί ο αναβάτης το ερέθισμα και να αποφασίσει για το τι πρέπει να κάνει. Για παράδειγμα, είναι ο χρόνος που καταναλώνει ο αναβάτης για να αντιληφθεί ότι ένα παιδάκι έχει πεταχτεί στο δρόμο ακριβώς μπροστά του, και να πάρει την απόφαση ότι πρέπει να φρενάρει προκειμένου να αποφύγει το ατύχημα.
Αυτό το στάδιο της εγκεφαλικής επεξεργασίας μπορεί να αναλυθεί σε τέσσερα επιμέρους στάδια:
α) Αίσθηση. Ο χρόνος που αναλώνεται για να δεχτεί ο αναβάτης το ερέθισμα από ένα αντικείμενο. («Κάτι» πετάχτηκε στο δρόμο).
β) Αντίληψη /αναγνώριση. Ο χρόνος που απαιτείται για να ερμηνευτεί η αίσθηση. (Αυτό το «κάτι» που πετάχτηκε στο δρόμο είναι ένα παιδί.)
γ) Συνειδητοποίηση της κατάστασης. Ο χρόνος που χρειάζεται για να αναλυθούν τα επιμέρους στοιχεία και να υπολογιστούν οι πιθανές επιπτώσεις. Όταν ο αναβάτης αντιλαμβάνεται ότι ένα παιδάκι πετάχτηκε στο δρόμο, λαμβάνοντας υπόψη την ταχύτητα και την απόσταση, πρέπει να αναλύσει τι συμβαίνει τώρα και τι θα συμβεί στο άμεσο μέλλον. (Η μοτοσυκλέτα πηγαίνει κατευθείαν προς το παιδάκι και πολύ πιθανόν θα το χτυπήσει αν δεν ληφθούν μέτρα.)
δ) Επιλογή και προγραμματισμός της αντίδρασης. Το διάστημα του χρόνου για να επιλεγεί η πιο κατάλληλη αντίδραση και να προγραμματιστεί εγκεφαλικά η αντίστοιχη κίνηση. (Καλύτερα να κάνω ελιγμό παρά να φρενάρω)
2. Χρόνος εφαρμογής.
Από τη στιγμή που επιλέξει ο αναβάτης την κατάλληλη αντίδραση χρειάζεται κάποιο χρόνο μέχρι να την εφαρμόσει. Αν επιλέξει για παράδειγμα να φρενάρει, θα πρέπει τα δάχτυλα του δεξιού χεριού ν΄ αφήσουν το γκριπ του γκαζιού, να πιάσουν τη μανέτα του φρένου και να την πιέσουν.
3. Χρόνος αντίδρασης της μηχανής.
Τα μηχανικά μέρη της μοτοσυκλέτας θέλουν κι αυτά κάποιο χρόνο για να ολοκληρώσουν την εντολή που τους δώσαμε. Για παράδειγμα, δεν ακινητοποιείται αμέσως μόλις πιέσουμε τα φρένα. Ο χρόνος και απόσταση ακινητοποιήσεως εξαρτάται από δυνάμεις φυσικής, βαρύτητας και τριβής.
Όλοι καταλαβαίνουμε ότι ο συνολικός χρόνος αντίδρασης είναι πολλές φορές καθοριστικός για την έκβαση ενός γεγονότος. Τι μπορούμε να κάνουμε ως αναβάτες για να τον μειώσουμε στο ελάχιστο δυνατό;
Μείωση του χρόνου αντίδρασης της μοτοσυκλέτας.
Τελειωμένα τακάκια, βρασμένα υγρά, κύκλωμα φρένου γεμάτο αέρα, κακορυθμισμένη μανέτα κλπ, επιβαρύνουν το χρόνο ακινητοποίησης. Φθαρμένα ρουλεμάν τιμονιού αυξάνουν το χρόνο ελιγμού. Αναρτήσεις ή/και ελαστικά σε χάλια κατάσταση μειώνουν και τις δυνατότητες φρεναρίσματος και αυτές του ελιγμού.
Οπότε, φροντίζουμε η μοτοσυκλέτα μας να είναι πάντα σε άψογη λειτουργική κατάσταση, ώστε να εκμεταλλευόμαστε το μέγιστο δυνατό των δυνατοτήτων της στον ελάχιστο δυνατό χρόνο.
Μείωση του χρόνου εφαρμογής.
Μπορούμε να επέμβουμε; Να τον μειώσουμε;
Ας πάρουμε το σενάριο με το παιδάκι που πετάχτηκε στο δρόμο, και αποφασίσαμε να φρενάρουμε.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τον χρόνο που απαιτείται για να βάλουμε τα δάχτυλα πάνω στη μανέτα του φρένου; Μπορούμε φυσικά να έχουμε μόνιμα πάνω στη μανέτα δύο ή και τρία δάχτυλα.
Μπορούμε να εξασκηθούμε στο φρενάρισμα; Φυσικά και μπορούμε. Κάποιος που έχει ασχοληθεί – εξασκηθεί – προπονηθεί στα οριακά φρένα, δεν θα ακινητοποιήσει πιο γρήγορα τη μοτοσυκλέτα από κάποιον άλλον που δεν έχει ασχοληθεί σοβαρά με το ζήτημα; Με τις ίδιες συνθήκες. Ίδια ταχύτητα, ίδια μοτοσυκλέτα, ίδιος δρόμος.
Αν επιλέξουμε τον ελιγμό; Μπορούμε να προπονηθούμε σ΄ αυτό; Επίσης μπορούμε. Σ΄ ένα υποθετικό σενάριο εμποδίου μέσα στη στροφή που έχουμε επιλέξει να κάνουμε ελιγμό, ο απαίδευτος αναβάτης δεν θα χρειαστεί περισσότερο χρόνο από τον εκπαιδευμένο προκειμένου να σηκώσει τη μοτοσυκλέτα – ν΄ αποφύγει το εμπόδιο - και να τη ξαναπλαγιάσει προκειμένου να στρίψει τελικά;
Εν τέλει, όσο πιο εξοικειωμένοι είμαστε με τη μοτοσυκλέτα μας, όσο πιο ικανοί χειριστές της, τόσο πιο εύκολα και γρήγορα δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε τον όποιο χειρισμό έχουμε αποφασίσει;
Μείωση του χρόνου επεξεργασίας και αντίληψης του ερεθίσματος.
Έχει παρατηρηθεί ότι όσο πιο πρωτότυπο, όσο πιο ασυνήθιστο είναι το ερέθισμα , τόσο περισσότερος χρόνος απαιτείται για να το αντιληφθούμε και επεξεργαστούμε κατάλληλα. Κανείς δεν είναι προετοιμασμένος για ένα πιάνο που πέφτει από τον ουρανό. Ο χρόνος αντίληψης σ’ αυτή την περίπτωση είναι δραματικά μεγαλύτερος από τον χρόνο αντίληψης ενός αυτοκινήτου που παραβιάζει το κόκκινο. Γιατί συμβαίνει αυτό; Μα επειδή το να μας «βγει» ένα αυτοκίνητο είναι πολύ πιο πιθανό από το να μας πέσει ένα πιάνο στο κεφάλι! Το αυτοκίνητο το περιμένουμε. Το πιάνο όχι.
Αν στρίβοντας σ΄ ένα στενό στην πόλη αντικρίσουμε ένα άλογο να μας φράζει τον δρόμο, θα χρειαστούμε περισσότερο χρόνο να το αντιληφθούμε (και να αντιδράσουμε) από το να βλέπαμε έναν αδέσποτο σκύλο. Παρόλο που το μέγεθος του αλόγου είναι σαφώς πολύ μεγαλύτερο από του σκύλου! Επειδή ακριβώς δεν περιμένουμε να δούμε ένα άλογο μέσα στην πόλη.
Τον σκύλο τον περιμένουμε. Είναι πιθανό. Το άλογο όχι.
Ας φανταστούμε το εξής σενάριο:
Έχουμε ένα παιδάκι έξι χρονών που μαθαίνει να οδηγάει με ένα μίνι-μότο αποκλειστικά σε πίστα. Δεν βγαίνει ποτέ σε δρόμο. Ούτε καν με ποδήλατο. Το παιδάκι αυτό λοιπόν έχει ήδη γίνει 25 χρονών και από τα έξι του ασχολείται με την αγωνιστική και μόνο μοτοσυκλέτα. Έχει παρακολουθήσει καμιά δεκαριά σχολεία, έχει τρέξει και διαπρέψει σε πάρα πολλούς αγώνες, είναι τέλειος χειριστής της μοτοσυκλέτας. Σε δημόσιο δρόμο όμως δεν έχει οδηγήσει ποτέ του!
Από την άλλη μεριά έχουμε έναν διαφορετικό αναβάτη. Έχει αλλάξει καμιά δεκαριά μηχανάκια, κι έχει γράψει 500.000 χιλιόμετρα σε ποικίλες συνθήκες. Από τουρισμό ανά τον κόσμο μέχρι καθημερινή μετακίνηση στη δουλειά του και στη βόλτα του. Έχει δει πολλά να συμβαίνουν στο δρόμο, έχει αποφύγει ουκ ολίγα ατυχήματα κι έχει εμπλακεί επίσης σε αρκετά. Δεν έχει παρακολουθήσει κανένα εξειδικευμένο σχολείο οδήγησης ούτε καν έχει μπει ποτέ σε πίστα. Ικανότητες χειρισμού στο μέσο όρο.
Ποιος από τους δύο αναβάτες νομίζετε θα έχει τον μικρότερο χρόνο αντίληψης και επεξεργασίας του ερεθίσματος; Δηλαδή, ποιος είναι αυτός που θα αντιληφθεί πιο γρήγορα το παιδάκι που πετάχτηκε στο δρόμο και θα πάρει πιο γρήγορα την κατάλληλη απόφαση να ενεργήσει;
Αυτός που δεν έχει κυκλοφορήσει ποτέ σε δημόσιο δρόμο, ή εκείνος που έχει δει εκατοντάδες παρόμοιες περιπτώσεις; Σωστά. Ο δεύτερος θα έχει τον μικρότερο χρόνο αντίληψης.
Στο ίδιο σενάριο, με τους ίδιους αναβάτες. Ποιος θα έχει τον μικρότερο χρόνο εφαρμογής της όποιας απόφασης έχει λάβει; Ποιος θα φρενάρει πιο γρήγορα; Ποιος θα πραγματοποιήσει τον κατάλληλο ελιγμό ποιο γρήγορα; Αυτός που από τα έξι του οδηγάει στα όρια μέσα στις πίστες, ή εκείνος που δεν ξέρει καν ποια είναι τα όρια της μηχανής του; Και πάλι σωστά. Ο πρώτος θα ενεργήσει πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά.
Ανακεφαλαιώνοντας, ο πιο έμπειρος θα αντιληφθεί και επεξεργαστεί πιο γρήγορα το όποιο ερέθισμα. Θα λάβει πιο γρήγορα την κατάλληλη απόφαση χειρισμού σε σχέση με τον άπειρο. Ο πιο ικανός όμως, θα εφαρμόσει στην πράξη πιο γρήγορα την απόφαση χειρισμού που έχει πάρει, από τον λιγότερο ικανό.
Αν αυτοί οι δύο αναβάτες ήταν ένας έχοντας τα πλεονεκτήματα και των δύο; Δηλαδή ΚΑΙ εμπειρία ΚΑΙ ικανότητα;
Η απάντηση είναι προφανής. Σημαντικά μειωμένος χρόνος συνολικής αντίδρασης.
Αξίζει τον κόπο;
Όταν μια μοτοσυκλέτα κινείται με 100km την ώρα, διανύει 27,78 μέτρα το δευτερόλεπτο. Αν κάποιος έχει συνολικό χρόνο αντίδρασης κατά 35% μειωμένο από κάποιον άλλον, αυτό σημαίνει ότι θα έχει κερδίσει σχεδόν δέκα μέτρα στο δευτερόλεπτο αντίδρασης! Είναι πολλά τα δέκα μέτρα. Πάρα πολλά. Πόσες φορές έχουμε πει «αν είχα δυο μέτρα ακόμα απόσταση θα την είχα γλιτώσει»;
Απάντηση με παράθεση
) 
